Butterfly Housing is het verhaal van twee creatieve geesten die economie en idealen op een unieke wijze combineren. Frederik Groos en Robert van Kats ontwikkelen samen duurzame en betaalbare woningen in Afrika. Het model is niet gebaseerd op klassieke ontwikkelingshulp, maar op het stimuleren van lokaal ondernemerschap. ‘We hebben nu investeerders in de landen waar we zelf actief zijn. Jonge Afrikaanse ondernemers die vanuit een sociale verantwoordelijkheid willen investeren en het rendement op lange termijn zien. Ze hebben bovendien meer inzicht in de politieke risico’s en de lokale verhoudingen en ze hebben meer persoonlijk belang bij hun investering.’
Frederik Groos: ‘Een paar jaar geleden had ik behoefte aan een nieuwe start. Ik verkocht mijn aandelen in het architectenbureau waar ik mede oprichter van was en vertrok naar Zuid-Afrika om mijn broer te helpen een hotel op te zetten. Dit hotel, Farm215, heeft inmiddels een reputatie als duurzame fair trade onderneming. Butterfly Housing is daar indirect uit voort gekomen. Mijn zakenpartner Robert van Kats ontmoette ik op een conferentie over woningbouw in Zuid Afrika.’
Flexibel ingericht
‘Na een tijdje in Zuid Afrika viel me op hoe slecht de woningen waren die de overheid aan de allerarmsten leverde. Klein en slecht van kwaliteit. Door hoe ze worden gebouwd en opgeleverd, werken ze verdere sloppenvorming in de hand. Samen met Robert ontwikkelde ik een woning die betaalbaar en duurzaam is en waar je trots op kunt zijn. De draagstructuur van het huis is van staal en wordt momenteel geproduceerd in Veenendaal door de firma Hardeman. Deze structuur is duurzaam en waardevast. Het systeem van de gevel, de omhullende constructie, is gescheiden van de draagstructuur. Zo kun je hem, als de behoeften van de bewoners veranderen, weghalen en daar een doorgang maken bijvoorbeeld. Het huis is dus flexibel en ingericht op veranderende omstandigheden, een groeihuis. We hebben nu in Nigeria en Zuid-Afrika een aantal veelbelovende projecten, die weliswaar nog niet honderd procent rond zijn, maar waar we echt vertrouwen in hebben. In de komende maanden wordt definitief duidelijk of de projecten kunnen doorgaan; heel spannend.’
Groei/Springplank
Groos: ‘We deden o.a. mee aan de wedstrijd ‘Ondernemen zonder Grenzen’ en een ontwerpwedstrijd gericht op Ghana. Maar voor Nederlandse investeerders blijkt woningbouw in Afrika maar lastig. Er spelen zoveel vaak tegenstrijdige belangen een rol en het heeft politieke en financiële risico’s die niet te overzien zijn, mede omdat de doorlooptijd van bouwprojecten erg lang is . De overheid heeft bijvoorbeeld altijd een stem in zo’n project en tijdens de aanloop zijn er altijd wel weer verkiezingen die (weer) beleidswijzigingen met zich meebrengen. Anderzijds is de behoefte aan goede en duurzame woningbouw enorm en inmiddels zijn de belemmeringen voor het verkrijgen van een hypotheek aan het verdwijnen. Er ontstaat daardoor een markt voor goede betaalbare woningen die de bank als onderpand kan hanteren. We hebben nu investeerders in de landen waar we zelf actief zijn. Jonge Afrikaanse ondernemers die vanuit een sociale verantwoordelijkheid willen investeren en het rendement op lange termijn zien. Ze hebben bovendien meer inzicht in de politieke risico’s en de lokale verhoudingen en ze hebben meer persoonlijk belang bij hun investering.’
Business partners
Groos: ‘Er is minder infrastructuur in Afrika, dus traditioneel marktonderzoek is best lastig. Voor een deel creëer je daarom je eigen markt met je product en ga je af op je eigen instinct. Tegelijkertijd moet je wel heel rationeel analyseren wat de kansen en bedreigingen zijn, als je je bedrijf opzet. Net zoals je dat in Nederland zou doen. Onze belangrijkste productiepartner is Hardeman, een grote staalbouwer uit Veenendaal. We werken verder samen met Afrikaanse ontwikkelaars, lokale investeerders en leveranciers van bouwmaterialen, maar ook met allerlei ngo’s, zoals het uTshani fundCordaid, architectuuropleidingen, eigenlijk alle organisaties die in een bepaalde situatie belangen hebben of stellen in het opzetten van een wijk. uTshani is een ngo die met de bevolking projecten voor huisvesting faciliteert. De arme bevolking is er aan gewend dat iedereen heel veel praat, maar dat er zelden wat gebeurt. Daarom is zo’n organisatie, die uit hun eigen gelederen is voortgekomen, enorm belangrijk.’
Grass root initiatieven
Groos: ‘Er zijn nu in Afrika een heleboel grass root initiatieven die samenwerking met elkaar zoeken. Er is een nieuwe sociale economie aan het ontstaan, een nieuwe dynamiek. Daar zijn we onderdeel van. Interessant is dat deze samenwerking over de traditionele grenzen tussen disciplines heen gaat. Academici en studenten, sociale ondernemers, financiële instellingen, ondernemende ambtenaren en dito ngo’s, Afrikanen voor het merendeel. We proberen ver weg te blijven van het traditionele beeld van de westerse hulporganisatie. Wij zijn proudly for profit en dragen dat uit.’
Eyeopener
‘De doelgroep denkt nogal traditioneel. Die kijkt vooral naar mensen die het beter hebben, de middenklasse in de buitenwijken. Dat is best lastig. Een metselwerkgevel wordt bijvoorbeeld erg gewaardeerd, vanwege het traditionele beeld, maar ook omdat die bullet-proof is. Baksteen of betonsteen zijn echter relatief dure materialen, en lastig om weer af te breken, dus kozen we ervoor om de draagstructuur van staal te maken en de gevels van gemakkelijk te verwijderen elementen, zoals schuimbeton. In ons ontwerp houden we ook rekening met culturele aspecten. Er zit bijvoorbeeld standaard een veranda aan het huis, dat is de traditionele ontmoetingsruimte tussen huis en straat in de meeste Afrikaanse landen. Verder kan het huis gemakkelijk worden aangepast aan de gebruikerswensen, het kleurgebruik en materiaaltoepassingen. Het dragende skelet staat er in één dag; daarna kan het huis decennia lang worden uitgebouwd en aangepast. We verwachten dat we daarmee een brug slaan tussen traditie en innovatie.’
Toekomst
Groos: ‘In Nigeria en Zuid Afrika hebben we nu twee bedrijven, met lokale directeuren en medewerkers die beschikbaar zijn als de projecten, waar ik het eerder over had, groen licht krijgen. Als het dit jaar allemaal gaat lopen, zijn we na een flinke aanloop goed op weg. Over vijf jaar willen we dat de bedrijven, die we nu hebben neergezet in Zuid Afrika en Nigeria, gezond en productief zijn. Het succes van Butterfly Housing staat of valt immers bij grote aantallen. We streven er op die termijn ook naar dat het stalen frame lokaal, in licentie, geproduceerd wordt. Het probleem van slechte huisvesting is heel veelzijdig. Het is een complexe uitdaging met beleidsmatige, theoretische en hele praktische kanten. Het geeft heel veel voldoening om dat te tackelen. Er zijn uiteraard makkelijkere en vooral snellere manieren om geld te verdienen, maar die zijn lang niet zo uitdagend en bevredigend als wat we nu doen.’
Wie: Frederik Groos en Robert van Kats Investeringen: eigen tijd en geld, enkele kleine investeerders en subsidies Omzet (per jaar): verwachting voor 2013: €250.000 Opgericht: 2012, aanloop 2009-2011 Sector: woningbouw Locaties: Nigeria, Zuid-Afrika
Bron voor dit verhaal: Ondernemen Zonder Grenzen
nl
