Een jongerenproject vraagt financiering voor een innovatief project om jongeren uit detentie te houden. Met de begrootte 50.000 euro zullen naar verwachting jaarlijks 10 jongeren minder in de gevangenis zitten. De gemiddelde detentie bij deze doelgroep bedraagt een half jaar. De kosten van detentie bedragen 30.000 euro/jaar. Vraag: hoeveel kosten worden er door het project bespaart? Op zich geen moeilijk rekensommetje: 10 jongeren een half jaar minder is 5 bespaarde jaren, maal 30 duizend euro is 150.000 euro bespaart. De kosten waren 50.000, dus de besparing is uiteindelijk een ton; en de verhouding tussen de kosten en de baten is 1:3.
Helaas worden dit soort berekeningen doorlopend gemaakt – zelfs door wetenschappelijke instituten en bekende adviesbureaus – maar het is eigenlijk gewoon grote onzin. Er wordt namelijk helemaal niets bespaard! De gevangenis blijft gewoon staan, het onderhoud gaat gewoon door, er wordt geen bewaker ontslagen… Met andere woorden: de voorspelde kostenbesparing is virtueel en komt nergens in de boeken terug.
Waarom is er dan toch zo’n enorme drang om kostenbesparingen te berekenen en te presenteren? Omdat de primaire reden van organisaties om kosten-batenanalyses te doen is gericht op de financier en niet op de doelgroep. Of is het ineens de missie van een goede doelen-organisatie geworden om de overheid kosten te besparen? Ik heb dat nog nooit in een jaarverslag zien staan.
Het verminderen van het aantal detenties onder jongeren is echter wel degelijk heel waardevol! Niet vanwege de kostenbesparingen (die er dus niet zijn), maar omdat het de levens van de jongeren verbetert. Maar omdat het kennelijk niet lukt de waarde daarvan te bepalen, vlucht men in het becijferen van virtuele kostenbesparingen voor de financier.
Natuurlijk, als er honderden van dit soort projecten komen en het hele detentiesysteem verandert, dan kunnen we gevangenissen gaan sluiten (wat overigens ook niet gratis is) en bewakers ontslaan (die waarschijnlijk nog wat gaan kosten in uitkering, herscholing of outplacement). En zullen er op lange termijn systeemveranderingen optreden die kosten kunnen gaan besparen.
Maar ja, in welke mate dat dan weer te danken is aan die ene kleine investering…? Goede doelenorganisaties moeten berekenen wat de waarde is van hun inzet voor de doelgroep, de eindgebruiker. De beleefde waarde voor de klant: customer value of perceived value. Daarvoor bestaan ze. De rest is wetenschappelijk armoedig opportunisme.
nl
