In het Land van Goed Doen is slechts een kleine voorhoede van organisaties bewust bezig met een nieuwe toekomst die fundamenteler dan ooit bepaald zal worden door digitale techniek. Dat bleek wel uit de discussies naar aanleiding van de presentatie van ‘Geven in Nederland 2017’, op 20 april in de VU. Blockchain? Wat is dat? Het lijkt allemaal nog zo ver van het charitatieve bedje te staan, maar veel science fiction is intussen science geworden. Zijn we daarop voorbereid? Nee, we zullen bereid moeten zijn ons maatschappelijke leven fundamenteel te herbouwen, aldus prof. dr. Bob de Wit.
Ingrijpende veranderingen
Robotisering, cloud technology, mobiel internet, industry platforms, 3-D printing, bitcoin, blockchain, crowdsourcing, big data, internet of things, duurzame energie, autonoom transport… De industriële revolutie is dood en we staan aan de vooravond van een digitale transformatie die ook de toekomst van non profitorganisaties ongelooflijk ingrijpend zal veranderen.
De gehele maatschappij
De Wit in zijn op 5 april als hoogleraar Strategisch Leiderschap aan de Nyenrode Business Universiteit uitgesproken inaugurele rede ‘Aan de vooravond van een maatschappelijke revolutie...’: ‘We bevinden ons in een tijdperk dat grote kans maakt om door historici achteraf te worden beschouwd als een revolutionaire overgangsperiode. De digitale transformatie gaat de toekomst ingrijpend veranderen en impact hebben op bedrijven, publieke organisaties, universiteiten en business schools en dus ook op Nyenrode, op ons privéleven, kortom op de gehele maatschappij en alle mensen.’
Helaas slecht nieuws
De Wit beschouwt digitalisering als een nieuwe maatschappelijke golf, die de industriële golf opvolgt, met als startdatum 15 november 1971. Toen introduceerde Intel namelijk de allereerste, commercieel verkrijgbare microprocessor ter wereld: de Intel 4004. Dit is ongeveer 200 jaar na de veelgenoemde startdatum van de industriële revolutie in 1764.
De Wit: ‘Cruciale verschillen met de industriële revolutie zijn het belang van werk en het belang van de mens in het arbeidsproces…De werkende menselijke robots worden vervangen door technische robots, en routinematig werk wordt gerobotiseerd en geautomatiseerd. Dit effect kent u wel, het is al een decennium gaande in bijvoorbeeld de bankensector. Mogelijk denkt u daarom dat we het ergste nu wel achter de rug hebben. Helaas heb ik slecht nieuws voor u en mij. Diverse studies wijzen op het grootschalig verdwijnen van werkgelegenheid door digitalisering in de komende jaren.’
Gevolgen van hoge werkloosheid
Zo dramatisch als sommige ramingen zijn voor bijvoorbeeld de Amerikaanse economie (minus 47%), zo erg zal het banenverlies voor Nederland mogelijk niet worden volgens De Wit, maar het valt volgens hem te verwachten dat de gevolgen van toekomstige werkloosheid groter dan ooit zullen zijn. ‘Miljoenen mensen die hun verworvenheden verliezen en de toekomst vrezen vormen een politieke en maatschappelijke factor van belang. De gevolgen van hoge werkloosheid zullen enorm zijn, en niet alleen voor de mensen die werkloos worden. Onze in Bruto Nationaal Product uitgedrukte welvaart neemt af, en ook het met die welvaart gefinancierde welzijn komt onder druk, zoals het pensioenstelsel, het zorgstelsel, de ouderenvoorzieningen, en scholing voor iedereen. Dit maatschappelijke systeem wordt gestuurd en onderhouden door een groot corps ambtenaren, dat daarom ook zal moeten krimpen. De overheid wordt kleiner, een ontwikkeling die tot venijnige politieke discussies en maatschappelijke onrust zal zorgen.’
Robots moeten belasting betalen...
Er doemt hier een apocalyptisch scenario, maar uit onverwachte hoek wordt naar een mogelijke oplossing voor de maatschappelijke gevaren van robotisering gewezen: namelijk door de als techno-optimist bekend staande mede-oprichter van Microsoft Bill Gates. ‘The robot that takes your job should pay taxes’, zegt hij. ‘Voor de haalbaarheid van Bill’s advies is het wel van belang om een sluitende definitie van een robot te vinden. We kunnen echter met zekerheid zeggen dat ze geen paspoort of nationaliteit hebben, dus zal het bouwen van een muur geen optie zijn’, aldus De Wit, niet zonder humor.
nl
