Social Impact Bonds zijn een goed financieringsinstrument om de aanpak van maatschappelijke problemen te bekostigen. Maar laat enthousiasme over het nieuwe fenomeen een kritische blik op de uitvoering niet in de weg staan, zegt Peter Scholten, expert en DDB-Hoofdredacteur 'Social Impact'.

Eind 2013 werd de eerste Social Impact Bond (SIB) in Nederland uitgegeven. In landen als Groot-Brittannië en de Verenigde Staten wordt dit instrument al langer ingezet. Een SIB is een financieringssysteem waarbij private partijen investeren in het oplossen van een maatschappelijk probleem. Essentieel onderdeel van deze constructie is dat het resultaatgericht is. Er wordt vooraf een doel afgesproken dat kan worden geëvalueerd in concrete meetbare resultaten. Als de resultaten worden bereikt dan ontvangt de investeerder zijn investering terug plus een vooraf afgesproken rendement. Blijven resultaten uit, dan verliest de investeerder zijn inleg of een deel daarvan.

Geleerde lessen
Peter Scholten schreef het boek Social Impact Bonds. Van fenomeen naar praktijk dat in oktober 2015 verscheen. Het boek is gepubliceerd in opdracht van de Start Foundation en is gratis beschikbaar zowel in papier als digitaal. Scholten beschrijft wat een SIB precies is aan de hand van twee casussen:; één in Utrecht en één in Rotterdam. Beide projecten hebben het doel om de jeugdwerkeloosheid terug te dringen. Hij deelt de ervaringen die de betrokken hebben opgedaan en de lessen die ze geleerd hebben.

Een SIB voorziet in een overeenkomst tussen drie partijen: de overheid als probleemeigenaar, de sociale investeerder en een dienstverlener. De investeerder verschaft het werkkapitaal waarmee de dienstverlener aan de slag kan om resultaatgericht het maatschappelijk probleem aan te pakken. 'Een SIB is een mooi instrument', zegt Scholten. 'De financier verschaft de investering voor een project, maar alle betrokkenen nemen een risico. Als het project slaagt heeft iedereen zijn rendement. Deze constructie is gezonder dan het gratis geld krijgen, zoals bij subsidies. Als in dat geval een project niet slaagt, zijn er voor de dienstverlener geen direct voelbare gevolgen: het project is niet gelukt, de subsidie is op, tsja, jammer.'

Kritisch blijven
'Het vehikel is goed, maar de uitwerking, daar kan je kritisch op zijn', vervolgt Scholten. 'Sommige mensen zijn erg enthousiast over de SIB simpelweg omdat het een nieuw fenomeen is. Soms vergeten ze daarom om kritisch te zijn op de aannamen waarop een project gestoeld is. Zo beschrijf ik bijvoorbeeld in mijn boek een situatie waarin vooronderstellingen niet goed vooraf werden getoetst. Een ambtenaar vroeg aan de desbetreffende gemeentelijke dienst of er wel voldoende werkloze cliënten waren die zouden kunnen meedoen aan het project. Zonder dat ook maar enige database geraadpleegd werd, kreeg hij een volmondig ja. Vervolgens werd er een contract afgesloten met de financier en de dienstverlener. Maar gaandeweg bleek het toch lastig kandidaten te vinden die aan de voorwaarden voldeden. Die gemeente had daarom de grootste moeite in haar deel van de overeenkomst te voorzien: het aanleveren van voldoende kandidaten.'

'In dit geval werden aannamen niet onderbouwd', zegt Scholten. 'Dat komt onder meer omdat gewerkt wordt met overheidsgeld. Want als het je eigen geld was dat je in zo'n project zou stoppen, dan zou je het wel beter hebben nagezocht.'