Wat mij interesseert is mens te zijn

Door John Min 

Typhoon ontvangt tijdens Mag Het Licht Aan de Van Praagprijs (VPP) van het Humanistisch Verbond. VPP-jurylid en filosoof Daan Roovers voert er een socratisch gesprek over een moreel dilemma. Een gesprek over verheven idealen en kleine stappen voor de mens(heid) en waarom moraal nooit af is. ‘Vanochtend zei mijn zoon van acht dat hij al zijn gespaarde geld aan de actie voor Sint Maarten wilde geven. Wat zeg je dan?’ 

In het juryrapport van de VPP staat: ‘Typhoon leeft medemenselijkheid’. Waarom?
‘Voor mij was het heel belangrijk dat Typhoon verschillen overstijgt en jongeren aanspreekt. Hij is een echt een prachtig voorbeeldfiguur, zowel als muzikant als publiek persoon in debatten. Zijn etnisch-profilering-aanhouding door de politie is bekend en voor mij exemplarisch. Daar is hij op een hele genuanceerde en verstandige manier mee omgegaan. Hij was daar terecht kwaad over, maar hij bleef daar niet in hangen. Hij ging niet mee in het frame van anti-racisten. Maar zijn gesprek met de politie was ook niet vrijblijvend.’
 
Wat was er sterk aan?
‘Nou, hij oversteeg zijn eigen positie, immers de politie had allang excuses gemaakt. Hij had het er ook bij kunnen laten zitten, maar agendeerde een groter probleem. Hij stak zijn nek daarmee uit, maar vond dat anderen (de politie) ook over de brug moesten komen.’
 
Medemenselijk lijkt filosofisch problematisch. Het begint ermee te bepalen wat je als menselijk beschouwd. Daarmee lijkt het ook heel contextgebonden en relatief. Waar zit de kern voor jou?
‘De ander zien als mens, medemens, en daar ook naar handelen. Medemenselijk klinkt heel groot, verheven en vaag, maar in is in feite klein en bescheiden. Je hebt natuurlijk de klassieke tegenstelling tussen de grote ideologieën, zoals het socialisme, die proberen de mensheid of de schepping te redden. Maar het gaat om de mens, de individuele mens. Wat kun je betekenen voor je buurman of iemand in nood? Het is goed om de medemenselijkheid terug te brengen naar alles waar jezelf invloed op hebt.’

Camus - en met name het boek De pest - is voor jou een voorbeeld. Daar speelt dit gegeven ook?
‘Ja, ik moet bekennen dat ik pas onlangs het begrip van medemenselijkheid weer meer ben gaan waarderen (lacht verontschuldigend). Het verhaal van De pest is bekend misschien. Oran wordt geteisterd door de pest, mensen sterven bij bosjes. Er is een bevlogen journalist die de wereld wil verbeteren en veel praat over ethiek en moraal en er is de arts, Dr. Rieux. Hij gaat elke dag de deur uit om een paar mensen te redden. Ze hebben daar de hele dag discussies over.
Dan zegt deze arts op een gegeven moment: 'Wat mij interesseert is mens te zijn.'
Later zegt de journalist: 'Ben je niet bereid te sterven voor een idee?'
Het antwoord: 'De mens is geen idee.'
 
Wat wil Camus ermee zeggen?
‘Mensen zijn van vlees en bloed, allemaal individuen. Dat past ook helemaal bij hoe Camus in het leven stond. Hij was sterk gekant tegen grote, abstracte ideologieën en meer in concrete mensen en persoonlijke moraal geïnteresseerd.’

Toch hebben we ook idealen over de mensheid nodig?
‘Natuurlijk, maar zo mogen nooit louter en alleen abstract zijn. Kijk naar Typhoon, die maakt het ook wel groter dan zichzelf, maar door in gesprek te gaan met de politie blijft het concreet, hij gaat iets doen, hij leeft iets na, en daarmee iets voor.’
 
Je draagt bij aan Mag Het Licht Aan met een sessie van What’s the rigth thing to do? Een doel is deelnemers stimuleren elkaars morele opvattingen te bevragen. Hoe doe jij dat?
‘Ik geloof dat ik weinig onwrikbare standpunten heb. Ik probeer altijd iets op te steken van andere mensen. Mijn doel bij elk gesprek is ook mijn mening te vormen en dat doe ik daar mijn ‘tegenstanders’ te bevragen over wat ze zeggen en waarom? Ook als ik lezingen geef, doe ik dat.’

Is er een morele vraag waar ook jij lastig uitkomt?
‘Ja, in zekere zin alle morele vragen, want moraal is nooit af. Je hebt altijd maar voorlopige antwoorden, het is altijd in beweging en iedere situatie is weer een beetje nieuw. De vraag voor mij als opvoeder: 'hoeveel vrijheid moet je je kind geven?' speelt altijd. Vanochtend zei mijn zoon van acht dat hij al zijn geld aan de actie voor Sint Maarten wilde geven. Wat moet ik doen? Het is wel sympathiek natuurlijk, dat gebaar moet ik wel belonen. Maar misschien schiet hij een beetje door in zijn gevoel van medemenselijkheid en moet ik hem ook in bescherming nemen? Aan de andere kant: waarom wil ik dat eigenlijk? Hij eet er geen boterham minder om (lacht). We zullen het zien als hij straks uit school komt.’
 
Meer over de Van Praagprijs
De jury bestaat deze editie uit twee vertrouwde en vier nieuwe gezichten: voorzitter is Andrée van Es (Voorzitter Nederlandse Unesco-commissie) Bahram Sadeghi (journalist), Bert Janssens (directeur omroep Human), Daan Roovers (filosoof), Halleh Gorashi(Hoogleraar Diversiteit en Integratie) en Kris Sloot (radiomaker / contentmanager).
Lees meer op www.vanpraagprijs.nl over de jury en de selectieprocedure
 
Mag Het Licht Aan Dat is een lumineuze reis door het hoofd van hiphop-ster Typhoon, de winnaar van de Van Praagprijs van het Humanistisch Verbond. Typhoon heeft zijn inspiratiebronnen Wende, Adriaan van Dis, Jitske Kramer en Nasrdin Dchar uitgenodigd om met hem op zoek te gaan naar de ware betekenis van menselijkheid.