‘Validatiestelsel’ is een containerbegrip dat staat voor een set van afspraken voor kwaliteit, verantwoording en toegankelijke publieksinformatie in de Nederlandse filantropiesector. In 2011 hebben de Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie (SBF) en de rijksoverheid het convenant ‘Ruimte voor geven’ ondertekend. Hierin is onder andere overeengekomen dat in 2013 een validatiestelsel moet worden vormgegeven voor filantropische instellingen in Nederland. Het doel van het nieuwe validatiestelsel is het verbeteren van de transparantie van de sector en de kwaliteit van het toezicht, en daarmee het (weer) versterken van het publieksvertrouwen.

Wie zijn bij de vorming van het validatiestelsel betrokken?
De sector wordt gerepresenteerd door de SBF. Hierin zijn 3 ‘bloedgroepen’ vertegenwoordigd: Goede Doelen Nederland & Instituut Fondsenwerving (fondswervende organisaties), FIN (fondsgevende organisaties) en CIO (kerken). Vanuit de overheid zijn twee kernministeries met diverse ambtenaren/beleidsmakers betrokken: het ministerie van Veiligheid & Justitie en het ministerie van Financien.

Waar staat de sector nu? (peildatum 31-12-2015)
De overheid stimuleert het geefgedrag door belastingvoordelen. Voor de toenemende maatschappelijke betekenis van filantropie is het vertrouwen van de samenleving de basis. Een efficiënt werkende, transparante filantropische sector met goed toezicht draagt bij aan dat vertrouwen. Overheid, samenleving en sector hebben hierbij een gemeenschappelijk belang. De filantropische sector wil transparantie bevorderen en het toezicht moderniseren. De fondsenwervende organisaties, kerkelijke instellingen en de vermogensfondsen, verenigd in de Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie (SBF) doen dit met een nieuw validatiestelsel. Onder regie van SBF wordt dit validatiestelsel nu uitgewerkt. Met de overheid zijn afspraken gemaakt over toezicht en verantwoording in relatie tot zelfregulering. Ook zijn afspraken gemaakt over het algemeen verbindend verklaren van nieuwe normen. De SBF-partijen hebben gezamenlijk de visie, uitgangspunten en pijlers voor een nieuw validatiestelsel geformuleerd. Het fondsenwervende deel van de sector heeft inmiddels een start gemaakt met de inrichting van het validatiestelsel.

Brede werking met oog voor diversiteit
Met zelfregulering als vertrekpunt ontwikkelt de filantropische sector zelf het nieuwe validatiestelsel. Gezamenlijke visie: initiatief stimuleren en misstanden voorkomen. Toezicht heeft alleen zin als het meerwaarde heeft voor de kwaliteit van de civil society. Dit betekent dat het toezicht initiatief stimuleert, risico’s onderkent en zo nodig accepteert en tegelijkertijd misstanden voorkomt. Voor het fondsenwervende deel van de sector is toezicht op inkomsten, goed bestuur en bestedingen een vanzelfsprekend vereiste. Er is daarnaast meer aandacht nodig voor de resultaten van organisaties en de maatschappelijke betekenis daarvan.

Uitgangspunten: brede werking met oog voor diversiteit
Voor het nieuwe validatiestelsel zijn de volgende uitgangspunten geformuleerd:
• De SBF nemen door zelfregulering de verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van de sector.
• Het validatiestelsel heeft een brede werking. De intentie is dat de normen van het stelsel algemeen verbindend worden verklaard door de overheid.
• Het validatiestelsel moet filantropische organisaties ruimte gevenen niet onnodige beperkingen opleggen. Naast beoordelend is het toezicht ook stimulerend en reflectief, gericht op betekenis en maatschappelijk effect.
• In het validatiestelsel wordt rekening gehouden met de diversiteit binnen de sector omdat doelstellingen, organisatievorm, werkwijze en omvang verschillen.

Het validatiestelsel bestaat uit vier pijlers:
1.Een code: die onderschreven wordt door vermogensfondsen, kerkelijke instellingen en fondsenwervende organisaties in de filantropie.
2.Normen gedifferentieerde normen, afhankelijk van het type organisatie.
3. Toezicht op de naleving van de normen.
4. Eén centraal informatiepunt filantropie; een publiekstoegankelijk (digitaal) en centraal informatiepunt met vermelding van de diverse organisaties.

Kerkelijke instellingen
De gezamenlijke kerken geven in CIO-verband een eigen invulling aan het validatiestelsel dat recht doet aan hun eigenstandige positie. De voorbereidingen voor het oprichten van een stichting waarin de uitwerking van het validatiestelsel wordt ondergebracht zijn vergevorderd.

Vermogensfondsen
De vermogensfondsen ontwikkelen in FIN-verband een eigen systeem van normen en toezicht dat recht doet aan de eigenheid van vermogensfondsen.

Fondsenwervende organisaties zetten de eerste stappen
Voor de fondsenwervende organisaties is een start gemaakt met het uitwerken van het validatiestelsel. SBF heeft hiervoor een werkstructuur ingericht. Daarbij wordt nauw samengewerkt met het Centraal bureau fondsenwerving (CBF). Eén normenstelsel met ruimte voor differentiatie Goede Doelen Nederland en IF werken samen aan de uitwerking van een breed gedragen normenstelsel voor fondsenwervende organisaties. In het normenstelsel is ruimte voor differentiatie. De normen worden toegesneden op soort en omvang van de organisaties. Zo wordt rekening gehouden met kleine en net startende organisaties. Op dit moment bestaan verschillende keurmerken. In de nieuwe situatie komt er éénerkenningsregeling met gedifferentieerde normen en toezicht op naleving van die normen. De nieuwe regeling moet in de plaats komen van de bestaande keurmerken.