nl
Aan het begin van de coronacrisis kregen de vele vrijwilligers en hun initiatieven voortdurend applaus. Grootschalige landelijke initiatieven om de zorg te bedanken en hartverwarmende kleine lokale acties om het leven draagbaar te maken: vakkundige vrijwilligers maken het waar. Nu Nederland terug gaat naar het ‘nieuwe normaal’ komt de verwarring weer terug over de woorden als professioneel en professional. Naast de protocollen voor professionals, komen er ook protocollen voor vrijwilligers. Is veiligheid dan anders bij de mens als vrijwilliger of als betaalde kracht?
Door Lucas Meijs & Joost van Alkemade*
Neem de recente corona-noodverordening voor het weer openen van sportactiviteiten voor kinderen. In de eerste versie stond dat: ‘sportverenigingen en professionals’ weer activiteiten mochten organiseren onder duidelijke regels. Net zoals veel andere verordeningen was deze niet duidelijk. Is alleen een betaalde kracht de professional? Of is er ook erkenning voor de professioneel werkende vrijwilligers die juist al die sportverenigingen en Scoutinggroepen iedere week draaiend hielden en weer gaan laten draaien? Een latere versie heeft na commentaar dit beter verwoord.
Betaling als maatstaf voor professionaliteit?
Professioneel handelen bestaat enerzijds uit de combinatie van kennis, kunde en bekwaamheid die iemand verwerft via formeel onderwijs of persoonlijke ervaring. Anderzijds betekent professioneel handelen ook weten wat je kan en mag en dus ook wanneer je moet overdragen omdat jouw kennis, kunde en bekwaamheid niet aansluiten op wat nodig is. Professioneel handelen wordt verwacht en gevraagd van alle medewerkers van een organisatie en heeft niets te maken met je inschaling of je loonstrookje. Een MBO-verpleegkundige handelt niet minder professioneel dan een HBO verpleegkundige, ook al is het takenpakket en de beloning verschillend. Professioneel handelen heeft dus helemaal niets te maken met hoeveel iemand betaald krijgt. En daarmee geldt dus dat een vrijwilliger, die een medewerker is met salarisschaal ‘vrijwilliger’ en een dito loonstrook van 0 euro, ook professioneel kan en zal handelen binnen en met zijn of haar combinatie van kennis, kunde en bekwaamheid.
Verschil en de overeenkomst beroepsmatig en vrijwillig
Als professioneel handelen losstaat van de hoogte van de beloning, wat is dan het elementaire verschil tussen de beroepsmatige betaalde medewerker en de professioneel werkende vrijwilliger? De beroepsmatige wereld is gebaseerd op functies en bijna altijd kennis, kunde en bekwaamheid op basis van opleiding. De beloning is het salaris. Het salaris staat, als het goed is, in verhouding tot de schaarste van de gevraagde bekwaamheid, het functieniveau en het aantal arbeidsuren. Zonder salaris in euro’s zal er geen werk gedaan worden.
De vrijwilligerswereld is gebaseerd op inzet, taken en functies in een organisatie zoals bestuurder, jeugdleider, trainer, suppoost en vogelspotter. Bij vrijwilligerswerk gaat het om een combinatie van formele opleidingen met juist ook de ervaring en het non-formele leren in de praktijk van de vrijwilligersorganisatie zelf. De beloning bij vrijwilligers is de waardering, ruimte voor de eigen motivatie en ambities, zeggenschap en samen resultaat bereiken, gecombineerd met een salaris van 0 euro.
Het gaat om bekwaamheid
Vrijwilligerswerk heeft een zeer brede toepassing in de samenleving; overal en nergens kom je de 7 miljoen Nederlandse vrijwilligers tegen. Ook vrijwilligers zij dus heel divers en hebben verschillende niveaus van bekwaamheid en daarmee professioneel handelen. Vrijwilligers bij natuuronderhoud en in de sport weten veel van veiligheid. Bejegenings- en sociale bekwaamheid zijn onmisbaar in maatjesprojecten. Essentieel is dat de kennis, kunde en bekwaamheid goed past bij de taak en de context. Dan is de kwaliteit echt van professioneel niveau.
Dat is in heel veel sectoren zichtbaar. Bij de vrijwillige brandweer is de opleiding en vakbekwaamheid precies dezelfde als die van de beroepsmatige collega. Veiligheid van jezelf en de ander telt niet alleen als je betaald wordt. Ook de KNRM en vele andere met vrijwilligers georganiseerde diensten en activiteiten zijn hooggekwalificeerd. Veel vrijwilligers in allerlei sectoren zijn pas na een interne opleiding en scholing professioneel om daar uitvoering aan te geven. De natuurvrijwilliger met gereedschap, de Scoutingleiding in hun activiteiten met kinderen, de Humanitas-vrijwilliger in een gezin met meerdere problemen, de hospice-vrijwilliger met kennis over rouw, de cultuurvrijwilliger in crowdmanagement, de sporttrainer met techniek, de Rode Kruis-helper met goed gevoel tot hoever te gaan en ga zo maar door.
Denk ook aan al die vrijwillige bestuurders en raden van toezicht met strategische bekwaamheden. Evenzo kent ook het instapvrijwilligerswerk bij bijvoorbeeld NLdoet, hulpouders op scholen en sportrijouders een goede begeleiding die screent of gedrag en houding passen bij de taak.
Vrijwilligers zijn dus onverkort bekwaam en professioneel op de hun toegewezen taak. Je vraagt bij beiden om een rijbewijs in het vervoer van personen. Dus regelmakers let op! Gebruik de woorden professional, professioneel en professionaliteit in de juiste betekenis: De professional is iemand die - vrijwillig of betaald - voldoet aan de bij de taak gestelde eisen voor kennis, kunde en bekwaamheid.
*Dit artikel werd geschreven door: Lucas Meijs , hoogleraar Strategic Philantropy and Volunteering, Rotterdam School of Management van de Erasmus Universiteit en Joost van Alkemade, directeur Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk.
Vrijwilligers
