nl
AMSTELVEEN (18 januari) - Het Nederlandse Donateurspanel (NDP) bestaat vijf jaar. Voor initiatiefnemer WWAV aanleiding om een klein, maar zeer prikkelend boekje uit te geven. Onderzoeker dr. René Bekkers (foto) analyseert daarin de resultaten van vijf jaar periodiek onderzoek naar vertrouwen en geefgedrag van de Nederlandse donateurs. Zijn conclusie: de groei is eruit en zal misschien omslaan in krimp. En: de slag om de publieke opinie wordt cruciaal.
Zoals een goed wetenschapper betaamt wijs Bekkers op een aantal methodologische kwesties rondom het NDP-onderzoek. Zo is het feit dat het NDP is gebaseerd op de index voor het consumentenvertrouwen van het CBS niet a priori een aanbeveling. De CBS-index is in het verleden al eens flink bekritiseerd. Ook wijst Bekkers nog eens op het fenomeen dat er een belangrijk verschil is tussen wat mensen zeggen en wat ze doen. Concreet: de index bepaalt een ‘geefklimaat' dat niet hetzelfde is als het feitelijke geefgedrag. En daarin is een duidelijke constante zichtbaar: de beleving is een flink stuk negatiever dan de werkelijkheid. Bekkers: "De index zegt dus vooral iets over de dynamiek in de houding tegenover goede doelen." Een houding die de afgelopen jaren wordt gekenmerkt door een verontrustende kilte.
Groeimarkt af
Ook al is de "gevoelstemperatuur" een stuk Siberischer dan de feitelijke geeftemperatuur, over de hoofdconclusie na vijf jaar NDP laat Bekkers geen misverstand bestaan: "Gezien de ontwikkeling in de index, is het zeer waarschijnlijk dat de groei in de giften aan goede doelen in het komende jaar nog verder zal afnemen. Het is goed mogelijk dat die groei zelfs negatief zal worden en de hoogte van de giften ook in euro's afneemt." En met deze constatering maakt Bekkers een einde aan de tot vrij recent gangbare opvatting dat de geefmarkt nog altijd een groeimarkt is. Bekkers: "De afgelopen jaren hebben we een toenemende concurrentie gezien in de filantropie...Veel lokale instellingen op het terrein van cultuur, sport en gezondheid, werven met succes fondsen. Tegelijk is het totale bedrag dat Nederlanders geven aan goede doelen gestabiliseerd. De koek wordt dus steeds in kleinere stukjes verdeeld."
Conjunctuur
In aanloop naar zijn hoofdconclusie bespreekt Bekkers een viertal cruciale factoren die het donateursvertrouwen beïnvloeden. De economische conjunctuur is zo'n factor. Het verband tussen daling in het geefgedrag en de economische crisis is evident, maar er is ook sprake van een demping: consumenten bezuinigen relatief minder op giften aan goede doelen dan aan bijvoorbeeld vakanties of andere grote uitgaven. Bekkers conclusie: "Geven aan goede doelen is tamelijk recessiebestendig."
Negatieve publiciteit
Negatieve berichtgeving in de media is een factor van belang. Met name het gedoe rondom de topsalarissen van goede doelendirecteuren heeft een flink gat geslagen in het imago. En brengt Bekkers tot een opvallende gevolgtrekking, die met name branchekoepel VFI zich mag aantrekken: "De filantropische sector heeft intern wel gewerkt aan een gedragscode over salarissen, maar heeft verzuimd het publiek hierover te informeren. Mede daardoor heeft de sector het tij in de publieke opinie op dit moment tegen."
Politieke voorkeur
Kiezers van winnende politieke partijen hebben meer vertrouwen, maar de PVV-aanhang heeft weinig op met goede doelen. En dat geldt ook voor partijen aan de andere flank van het politieke spectrum. Filantropie vaart wel bij een stabiel politiek centrum volgens Bekkers. De electorale klappen die het politieke midden opliep in de laatste verkiezingen zijn dus slecht nieuws voor de goede doelen: juist in dat midden, en met name bij de confessionelen, zitten de trouwste donateurs.
Sociaal vertrouwen
Vertrouwen in goede doelen is gebaseerd op het basale vertrouwen in anderen. Mensen die over het algemeen minder vertrouwen hebben in anderen, hebben ook minder vertrouwen in goede doelen. Ronduit opvallend is het daarom dat bij een min of meer gelijkblijvend algemeen sociaal vertrouwen in ons land (bron: CBS) het vertrouwen in goede doelen juist flink is afgenomen. Bekkers heeft er wel een verklaring voor: dat heeft vooral te maken met de negatieve berichtgeving in de media. Een algemene crisis in het vertrouwen is volgens hem geen verklaring voor een goede doelencrisis.
Publieke opinie
Bekkers voorziet echt zwaar weer voor de goede doelen als het algemene sociale vertrouwen de komende jaren wél gaat dalen, en daarvoor ziet hij wel aanwijzingen: namelijk door de toenemende inkomensongelijkheid. Bekkers: "Deze trend ondermijnt het vertrouwen in instellingen en de filantropische sector."
Van groeimarkt naar vechtmarkt
De rek is voorlopig uit filantropische markt volgens Bekkers, maar wat betekent dat? In elk geval harder vechten om een stukje uit de niet meer groeiende filantropiekoek te bemachtigen met een groeiend aantal fondsenwervende instellingen, waarvan vooral de kleine "lokale" het relatief goed doen. Bekkers: "Terwijl de dynamiek in het geefgedrag toeneemt, moet de fondsenwerving zich richten op het behoud van donateurs. Kennis van de wensen van donateurs is daarvoor onontbeerlijk."
Het roer omgooien
Die laatste aanbeveling wordt ook nadrukkelijk gegeven door WWAV-directeur Fons van Rooij. In de inleiding van het boekje "Donateursvertrouwen" zegt hij onomwonden dat het tijd is om het roer om te gooien: "Gebrek aan vertrouwen is vrijwel altijd het gevolg van het ontbreken van een dialoog - mensen willen gehoord worden. De oplossing bestaat niet alleen uit transparante verslaglegging. Goede doelen moeten weer luisteren en hun achterban betrekken bij de besluitvorming." En met een nauwelijks verholen waarschuwing aan vooral de grotere fondsenwervende goede doelen: "Of Nederlanders blijven geven is geen vraag. Of ze dat blijven doen via een kleine groep bevoorrechte professionele organisaties wel."
Donateursvertrouwen. Vijf jaar Nederlands Donateurspanel. Uitgegeven door WWAV. ISBN 978-90-816352-2-6. www.wwav.nl
