nl
IMPACT VAN INTUÏTIE
Fred Matser is een Nederlandse pionier op het gebied wat we nu ‘impact-investing’ en ‘venture-philanthropy’ noemen. Hij noemt zichzelf ‘professioneel vrijwilliger’. In de afgelopen bijna 40 jaar heeft hij meer dan 20 stichtingen opgericht, daarmee stichtings-eigen projecten opgezet, als ook duizenden andere initiatieven in meer dan 50 landen ondersteund. Hij houdt zich bezig met diverse thema’s van integrale gezondheidszorg tot natuurbescherming en herstel. Van conflictpreventie tot globale transformatie. Dit interview licht een tipje van de sluier op van zijn unieke kijk op de wereld, zijn ervaringen en de daaruit te trekken lessen. De zojuist verschenen documentaire Beyond Me van Heleen Minderaa als ook het begin volgend jaar uit te komen boek ‘Beyond Us' biedeneen gedetailleerder verslag van het leven en de inzichten van Fred Matser.
Wat is de het moment geweest dat je besloot om je financieel vermogen in te zetten om impact te maken?
Eigenlijk is dat een gradueel proces geweest. Misschien begon het wel op het moment dat ik me realiseerde dat er arme mensen woonde in mijn geboorteplaats Hilversum, waar ik dan met kerst als middelbaar-scholier anoniem pakjes ging rondbrengen. Maar het eigenlijke antwoord is wat complexer. Het gaat over het ontwikkelingsproces hoe ik naar de wereld kijk.
Zoals ik het ervaar is er het oneindige en het eindige heelal. Dat eindige heelal (ruimte en tijd) is slechts een beperkt onderdeel van het oneindige. Als we in het oneindige zijn door bijvoorbeeld diep te mediteren, (lucide) te dromen kan het ons overkomen dat we die oneindigheid in onszelf ervaren, dan is er niets anders dan het oneindige. Tijd en ruimte zijn de beperkingen die waardoor het zo moeilijk is om het oneindige te ervaren. Die eindigheid, iets eenvoudiger gezegd, is eigenlijk dat wat we via onze zintuigen zoals zien, ruiken, aanraken en dergelijke onze omgeving kunnen beleven. Die hele eindige wereld is als het ware het gordijn wat ons belet om het oneindige te beleven. Ik heb verschillende ervaringen gehad waar ik soms opeens in dat oneindige zat. Bijvoorbeeld tijdens een concert waar ik zo opging in de muziek, dat ik opeens zelf de muziek was. Het duurde misschien nog niet eens een minuut, toch de ervaring was oneindig. Het was een intense ervaring van immer voortgaande onconditionele liefde. In dat oneindige bestaat er geen ik, geen ego, geen tijd, geen ruimte en het intellect is tot zwijgen gebracht. Er bestaat slechts onconditionele liefde.
Mede door deze ervaringen ben ik mij meer en meer gaan richten op hoe het oneindige tot het eindige verhoudt en welke rol mijn (menselijke) bewustzijn hierbij speelt. Ik leerde onder meer om meer te vertrouwen op het niet weten. Ik ging kijken naar wat de betekenis is van toeval; toeval gebeurd niet zomaar, het heeft dus betekenis. Het is aan ons om met ons intuïtieve vermogen te duiden wat de betekenis zou kunnen zijn. Eigenlijk is het toeval alles wat direct ervaarbaar is en nog niet als het ware gescreend is door een rationele interventie. De meest zuivere betekenis van toeval kun je vinden als je zonder emotie zou kunnen voelen. Dit is een innerlijk proces en hoef je niet aan anderen te verantwoorden. Zo leer je de weg die jouw weg is.
De empathie die ik voel voor de honderden miljoenen mensen die het veel minder hebben dan ik hangt denk ik ook samen met mijn zeer eenvoudige opvoeding. Een warm bad dat we deelden met mijn broers en zussen was een luxe eens per week. Doordeweeks waste ik me met koud water en ik ging naar school op sokken die door mijn oma’s gestopt waren, waardoor ik altijd de draadjes op mijn hielen voelde. Dit voelde als een zegen zoals ik er nu op terug kijk. Mijn kinderen zijn bijvoorbeeld opgegroeid met de mogelijkheid om warm te douchen en alle andere luxes. Zijn ze daardoor opgevoed met te veel luxe? Hebben ze daarom minder weerstand? Heb ik het goed gedaan als ouder? Wie zal het zeggen. Misschien wel mede hierdoor ervaar ik geestelijk een grotere mate van zekerheid. Ik voel dat ik dat als een basis heb waarop ik kan terugvallen.
Wat betekent impact voor jou?
Impact gaat voor mij over verbondenheid. Alles staat met elkaar in verbinding en heeft zo invloed op elkaar. Net als in ons lichaam miljarden cellen samenwerken en dus invloed op elkaar hebben (impact), werken alle levende organismen op onze planeet samen. Dat betekent dat ieder van ons impact maakt. Alle uitdrukkingen van leven hebben dus over en weer invloed op elkaar, hetzij via rationele verbindingen, dan wel intuïtieve.
‘De ratio drukt zich uit in woorden en getallen en beschrijven daarmee impliciet een gedachte die dus intussen achter de rug is (informatie). Onze intuïtie informeert ons echter ‘direct’
Door de laatste eeuwen heen hebben we geleerd en zijn we geschoold om onze ratio te gebruiken en daarop te leren vertrouwen. Vanaf de kleuterschool tot en met ons werkbare leven. Logica, het denken, taal, rekenen: het zijn allemaal instrumenten die via de ratio werken.
‘De ratio drukt zich uit in woorden en getallen en beschrijven daarmee impliciet een gedachte die dus intussen achter de rug is (informatie). Onze intuïtie informeert ons echter ‘direct’.
Maar, intuïtie het werkt zonder taal en getallen maar met indrukken. Dat gaat over het doorgeven van informatie. Net zoals bijvoorbeeld sporen, dieren, planten, met elkaar communiceren. Zo is het ook van heel groot de communicatie tussen sterrenstelsels en heel klein tussen bijvoorbeeld de cellen in ons lichaam. Echter in onze menselijke samenleving zijn we zo gericht op ratio dat we het moeilijk vinden om met onze intuïtie vertrouwd te raken. In onze formele leerprocessen hebben we, inclusief docenten, nooit geleerd hierop te vertrouwen
Dat moeten we vaak opnieuw leren. Het moge duidelijk zijn dat als wij op grote schaal gaan leren beslissingen meer te nemen vanuit onze intuïtie en dus het gevoel dat dit een enorme impact zal kunnen hebben op onze menselijke samenleving en de natuur. Het hart heeft dan de kans door de intuïtie haar werk te doen en daarbij de ratio als instrument van dat hart in te zetten. De menselijke ratio bepaald uiteindelijk dus niet maar het hart doet dat dan.
'Accepteer informatie welke je niet kunt verklaren'
Het het eerste deel van mijn werkzame leven was ik actief in projectontwikkeling van onroerend goed. In dit zakelijk universum is intellect het hoogste goed. Maar er is meer dan denken en intellect. In mijn beleving wordt ons ratio overgewaardeerd. Het is gezond om naast de mentale activiteit ook ruimte te houden voor voelen en intuïtie. Bijvoorbeeld gedurende meditatie hebben we meer ruimte, krijg je ideeën en inzichten waarvan je niet weet waar ze vandaan komen, aangezien ze niet beredeneerd zijn. Door meditatie of andere staten van bewustzijn zoals transcendent bewustzijn heb ik ervaren dat je in contact kan staan met informatie die op heel andere plekken plaatsvinden dan waar je met de 5 zintuigen contact mee kan maken.
Het is belangrijk om ons bewust te worden dat wij als mensen echt niet alles kunnen begrijpen. Dus leer te vertrouwen ook op het niet-begrijpen, het niet weten. Immers, het is al geweten; het alomvattende geweten in relatie tot het persoonlijke geweten. Deze twee zijn niet hetzelfde. Soms vertelt het grotere geweten ons iets anders dan het persoonlijke geweten. De kunst is om dat grotere geweten te leren vertrouwen. Is intuïtieve informatie een soort weten? Misschien wel. Accepteer het weten wat je niet kunt verklaren. Voel of het klopt. Je hoeft dat niet te verantwoorden; als jij weet wat jouw weg is, ga die weg. Sta op of blijf staan en leer om niet om goedkeuring te vragen. Het is natuurlijk fijn als je empathie kunt krijgen voor jouw beslissing omdat het zo meer gedragen is door anderen; echter, maar maak je beslissing er niet van afhankelijk.
Wat zou je willen meegeven aan de nieuwe generatie vermogende mensen om nog meer impact te maken?
Zorg dat het financieel vermogen geen zorgen en stress oplevert. Immers, dat bevordert een goede gezondheid. Op dit moment bestaat ongeveer 95% van onze ziektes uit hetgeen we onszelf aandoen door te veel stress te hebben, niet goed eten, niet genoeg slapen, etc.
In dit verband is een aantal jaren geleden een grote studie opgezet onder de naam SBTI (Self-directed Biologocal Transformation Initiative). Het doel van dit onderzoek was om te kijken wat de effecten zijn op onze gezondheid middels allerlei metingen als we ons houden respectievelijk aanleren de volgende dingen te doen. Te leren: 1. goed te slapen. 2. Te mediteren. 3. Yoga te doen of functioneel te bewegen. 3. Vegetarisch dan wel mediterraan te eten als ook voldoende water te drinken. 5. Omgaan met negatieve stress. Een samenwerkingsverband opgezet door Deepak Chopra and Rudy Tanzi van de volgende instituten: Harvard University, the Universities of California, San Francisco en San Diego, Mount Sinai Hospital, Duke University, Scripps Translational Science Institute, Sanford Burnham Medical Research Institute om dit multidiciplinaire onderzoek uit te voeren.
Voorlopig blijkt uit dit onderzoek dat door goed slapen, goed bewegen en goed te eten (vegetarisch of mediterraan) en stress-management je gezondheid echt vooruitgaat. Door die betere balans kan je meer impact maken. Meer informatie over dit onderzoek is te vinden via deze link.
'Volg de meest natuurlijke cyclus’
Als het over investerings- of beleggingsprocessen gaat dan is er veel te leren. Ik ervaar dat leerproces met vallen en opstaan. Hoe het meest groen en sociaal te beleggen is tot op de dag van vandaag een enorme uitdaging. Een tip die ik kan geven is kijk allereerst naar je eigen mindset. Ik doel daarmee, probeer bij beleggingskeuzes te kijken of je het dichtst bij de natuurlijke cyclus van processen kan blijven. Een mooi voorbeeld is dat van een Alfalfa-zaadje. Alfalfa heeft een enorme voedingswaarde en kost heel weinig geld. Het zaadje is te planten bijvoorbeeld bij de keukendeur buiten of op een bedje van natgemaakte watten in de vensterbank. Met licht, water, aarde en eventueel menselijke uitwerpselen kun je dus in een heel korte cyclus een product met een hoge voedingswaarde oogsten. De minst vervuilende processen zijn dus die welke het dichtste bij onze natuurlijke cyclus liggen. Opvallend daarbij is dat hierbij het minste te verdienen is omdat de menselijke ‘dure’ interventie nauwelijks nodig is. Hoe complexer de cyclus, hoe meer mensen en productiemiddelen erbij betrokken zijn en hoe meer er aan de verdienen is. Weet je hier ten aller tijde bewust van.
En daarnaast: wat zijn de meest schadelijke gewoontes die we als mens hebben? We kunnen ook gaan investeren in mindfulness. Om in deze tijd de mens te helpen tot rust te komen, waarmee vanzelf de drang tot consumptie verlaagd wordt. Ook door langzamer te eten en meer te kauwen blijkt het dat we minder eten nodig hebben. Met het vertragingsproces in het algemeen lijkt ook dat we minder spullen nodig hebben. In het kort: als we onszelf en de ander helpen het rustiger aan te doen dan worden we onszelf veel meer bewust van wat we doen en zal het tot effect hebben dat we minder consumeren, maar ook aardiger worden voor onszelf en voor anderen.
Hoe verhoudt zich het monetaire systeem tot de chaos in de wereld met als grootste schade nu het enorme klimaat probleem.
Zoals we weten vindt geld z’n oorsprong in het oude idee dat een appel voor een ei werd geruild en iemand even een ei niet had maar op een briefje schreef: “tegoedbon voor 1 ei”. De functie van geld was hier die van ruilmiddel (tegoedbon voor ei). In het dorp kwam de bewaarder van deze tegoedbonnen en het bleek naar verloop van tijd dat lang niet iedereen die briefjes kwam ophalen. Wat gebeurde er dus, er werden meer briefjes gemaakt dan dat er eieren waren. Nu de sprong naar vandaag. Als wij vandaag tegelijkertijd naar alle banken in de wereld onze ‘eieren’ komen ophalen dan blijkt er op elke 100 tegoedbonnen maar ruwweg 1 ei te zijn. De betekenis hiervan is enorm. Met die 99 tegoedbonnen (het wereldvermogen van dollars, euro’s etc) veroorzaken wij enerzijds steeds meer schade aan ons eigen huis: de aarde, het milieu en anderzijds is er een zeer aanzienlijke groep van onze meer dan 7 miljard mensen die uitgesloten zijn van dit systeem en nauwelijks tegoedbonnen hebben om eieren te kopen.
Wat is je favoriete mislukking? En wat heeft je dat geleerd voor de toekomst?
Ooit ben ik met 13 medaillewinnaars van de Olympische spelen in 1994, ieder op eigen risico, met een vliegtuig van het Nederlandse leger naar Sarajevo gevlogen. Tussen zandzakken lopend, in gepantserde voertuigen om te herdenken dat in daar in 1984 de Olympische spelen gehouden zijn. Om de echte Olympische gedachte uit te dragen. Daarna hebben we een centrum gebouwd voor traumaverwerking. Dat was een lang proces. We hebben heel zorgvuldig met de lokale bevolking gesproken over hun wensen en behoeftes. We hebben geholpen mensen te uiten, om zich uit te spreken wat ze graag in het huis willen doen: zingen, kleien, psychotherapie, toneel, noem het maar. We hebben het huis gebouwd, gefinancierd en gegeven aan de gemeenschap. Alhoewel we dachten dat zij dit nodig hadden, het moment dat het open ging zakte het binnen een paar maanden al als een pudding in elkaar. Ook al bleef ik geld erin steken om de programma’s te kunnen draaien, het lukte niet.
Dat kwam omdat we onvoldoende rekening hadden gehouden met de mindset van een postcommunistisch land. Mensen zitten te wachten op degene die spreken dat ze iets gaan doen. Ook al zeiden we tien keer dat ze het zelf kunnen doen, dat gebeurde niet. Het goede nieuws nu is dat we een fantastische medewerker hebben die met zijn Oost-Europese kennis dit centrum is gaan helpen. Het is weer nieuw leven ingeblazen met een nieuwe generatie, die het snappen en leuk vinden. En hij heeft mensen gevonden in de omgeving van het centrum die het ook echt kunnen.
Wat ben ik nog vergeten te vragen?
Ik wil nog graag het onderwerp gemeenschap en competitie bespreken. Hoe ik naar gemeenschappen kijk is het beste uit te leggen middels de metafoor van een koor of een orkest. Als een koor samen zingt hebben ze plezier in het samen zingen. Wij als luisteraars kunnen ons deel horen, en zingen soms ook wel eens mee. En dan zitten we met elkaar op dezelfde tree. En een koor heeft ook solisten. Een koor ondersteunt de solist als hij of zij zingt en helpt de solist te acceleren. Ze zijn niet jaloers, ze zijn blij dat op dat moment voor iemand anders. Dan valt de solist weer terug in het orkest. Dan is een andere solist aan de beurt. Het mooie van die gemeenschappen is dat ze het elkaar gunnen.
Het zakenleven zit anders in elkaar. Daar wil één iemand de baas zijn en de baas blijven. Er zijn bijvoorbeeld 5000 mensen bezig om de baas van een bedrijf te worden en er is er maar één de baas. Die zijn jaloers. Daar is angst om te verliezen. Je moet winnen. Maar, je kunt nooit winnen of verliezen. Je kunt niet eerste of tweede worden. Dat is onmogelijk. Het gaat om mensen in het zonnetje zetten. Om mensen te erkennen voor hun initiatief. Het beste doet er niet toe. Dat is flauwekul. Ik gebruik ook geen termen als win-win. Want het is onmogelijk om te winnen. Winnen impliceert dat er verliezers zijn. En dat is niet zo. Ga ook bijvoorbeeld als het gaat over muziek niet vragen wat mensen het mooiste vinden. Geniet gewoon van de muziek.
‘Je bedrijft de liefde met elkaar’
Als het over competitie gaat dan gebruik ik vaak de metafoor van tennis. Dat was ooit een spel bedacht om met elkaar de bal zo lang mogelijk in het spel te houden. Je doet dingen met elkaar. Denk aan het spreekwoord: ‘Je bedrijft de liefde met elkaar.’ Niet tegen elkaar. Dat is het proces van creatie. Nu spelen we tennis, als degene die de dans, het spel doorbreekt, die geef je een punt. Die persoon die de heilige cyclus stopt, die krijgt een punt. Dat is het omgekeerde. En dat noemen ze winnen. En bij winnen is er ook een verliezer. Als je het anders bekijkt zijn er geen winnaars en verliezers, iemand heeft anders gespeeld. Ze hebben tegen in plaats van met elkaar gespeeld. Ik heb tegen Louis van Gaal wel eens voorgesteld om alle doelpunten na elke wedstrijd op te tellen en evenredig te verdelen over de teams.
