Vermogensfondsen komen langzaam uit de black box

De laatste wetenschappelijke klap van het Erasmus Centre for Strategic Philanthropy (ECSP) is wel meer dan een daalder waard. Na de aankondiging van ECSP dat het eind maart de deuren sluit omdat er geen uitzicht is op duurzame financiering, had het nog een lopend onderzoek naar de Nederlandse vermogensfondsen af te ronden en openbaar te maken. Dat gebeurde gisterenmiddag. Het laatste onderzoeksrapport van het kennis- en onderzoekscentrum lijkt een memorabele omdat de nog erg lege landkaart der vermogensfondsen nu eindelijk wat kleur begint te krijgen. De traditioneel weinig zenddriftige vermogensfondsen zijn als groep binnen de filantropie al decennia een black box. Er is bijvoorbeeld geen centraal register. De onderzoekers van Geven in Nederland beten er al eerder twee keer hun tanden op stuk.
Nu ligt er een rapport dat feitelijk met eenvoudige middelen is samengesteld op basis van openbare bronnen. Geen interviews of enquêtes, maar gewoon noeste deskresearch.
De hamvraag: baadt de blackbox nu geheel in licht? Het antwoord is nee: ECSP heeft de vermogensfondsen wel beter in kaart gebracht, maar denkt er nog zo’n 150 tot maximaal 500 te ‘missen’. Er is wel meer duidelijkheid over de ‘bloedgroepen’ en hun kenmerken en hun gezamenlijke donatievermogen. In dat laatste zit nog wel een slordige €400 miljoen aan schattingen en extrapolaties, maar de totale besteding heeft nu een veel steviger basis gekregen. En dat is goed nieuws voor iedereen die de impact van fondsgevende organisaties in ons filantropisch krachtenveld op juiste waarde wil schatten. Het is te hopen dat de fondsenwereld er zelf ook het belang van inziet. Transparantie op geaggregeerd niveau kan daarbij geen dealbreaker zijn voor fondsen die van nature niet in de schijnwerpers willen staan. Het is daarom wrang dat onderzoek dat mede kan leiden tot bijvoorbeeld betere samenwerking, hogere efficiency en uiteindelijk grotere maatschappelijke impact van fondsengevend Nederland door een ‘eigen’ kennis- en onderzoekscentrum zoals ECSP voorlopig van de baan is. Hopelijk vinden de vermogensfondsen intern voldoende draagvlak voor voortzetting van onderzoek en delen van sectorkennis in het post-ECSP-tijdperk dat over een paar dagen al aanbreekt. Duurzaam gefinancierd, in welke vorm dan ook. ‘Filantropische fondsen in kaart’ is in elk geval een memorabele zwanenzang. ECSP went out with a bang.