Van Eijck strikt toppers voor maatschappelijke superalliantie

Een nieuwe stichting met de naam Maatschappelijke Alliantie Nederland gaat de contacten tussen filantropische fondsen, filantropen, ondernemers en maatschappelijke organisaties en overheid structureel verbeteren. In het bestuur van de op 27 februari opgerichte stichting worden oud-premier Jan Peter Balkenende en oud-VNO-NCW-baas Bernard Wientjes respectievelijk voorzitter en vice-voorzitter. SBF-voorzitter Steven van Eijck, onlangs door het kabinet benoemde ‘kwartiermaker filantropie’, is als secretaris-generaal verantwoordelijk voor de dagelijkse leiding van de nieuwe stichting.

Met de vorming van een ‘superalliantie’ tussen de grote maatschappelijke actoren overheid, bedrijfsleven en civil society realiseert Steven van Eijck niet alleen een persoonlijke, langgekoesterde droom, maar geeft hij ook invulling aan een kabinetsopdracht. De oud-staatssecretaris die als voorzitter van suprakoepel Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie al belangrijke bruggen sloeg tussen filantropiesector en overheid, onder andere door de totstandkoming van het convenant ‘Ruimte voor geven’, werd onlangs door het kabinet Rutte benoemd tot ‘kwartiermaker’. Van Eijck moet onderzoeken welke infrastructuur nodig is om de samenwerking tussen filantropen, ondernemers en overheid optimaal te laten verlopen. De kabinetsopdracht aan Van Eijck werd eind januari bekendgemaakt door Fred Teeven, staatssecretaris van V&J, tijdens de nieuwjaarsborrel van suprakoepel SBF in het Haagse perscentrum Nieuwspoort. Teevens departement coördineert de contacten tussen overheid en filantropiesector.
De staatssecretaris gaf aan dat de opdracht mede een uitvloeisel is van de zogenoemde Catshuissessie, die door Van Eijck vorig jaar werd geïnitieerd: tijdens deze sessie werden de premier en andere kabinetsleden geïnformeerd over private middelen voor het publieke belang en over vermogensfondsen en de bijzondere positie van vermogensfondsen met nog in leven zijnde donoren.

Kabinetsopdracht
In een recent vraaggesprek met Filanthropium gaf Van Eijck een toelichting op zijn benoeming. ‘Het kabinet heeft mij gevraagd om te peilen of er draagvlak is om drie belangrijke maatschappelijke actoren met elkaar in gesprek te brengen met als doel om gezamenlijk – elk vanuit eigen kracht – oplossingen aan te dragen voor problemen die te groot of te complex zijn om ze alleen door een van deze drie partijen aan te laten pakken. Het gaat naast de overheid – zowel nationaal als lokaal – om ondernemers en maatschappelijke organisaties en ‘onze’ sector: de filantropie. Voor deze drie partijen ga ik in kaart brengen over welke onderwerpen zij willen spreken met elkaar. En dat blijken er na een eerste verkenning al heel wat te zijn. De rode draad is hierbij al direct zichtbaar: het gaat veelal over een grotere doelmatigheid en samenhang in de aanpak van maatschappelijke vraagstukken’, aldus Van Eijck.

Draagvlak in de samenleving
De SBF-voorman, die als oud-staatssecretaris Financiën in het kabinet Balkenende I de Haagse politiek van binnenuit leerde kennen, agendeert in diverse graemia al langere tijd de noodzaak van nieuwe ‘maatschappelijke arrangementen’ tussen overheid, burgers en bedrijven tegen de achtergrond van ‘schuivende panelen’. Van Eijck tegenover Filanthropium: ‘De overheid zoekt draagvlak in de samenleving. Het heeft burgers, maatschappelijke organisaties en ondernemers nodig voor het sluiten en uitvoeren van akkoorden en convenanten. De decentralisatieslag past bij een overheid die meer verantwoordelijkheid legt bij de burgers en veel meer een randvoorwaardelijke rol gaat spelen. Dit is de tijd dat we in die nieuwe arrangementen moeten gaan samenwerken, experimenteren en leren. Daarom wil ik, met de belangen van de sector voor ogen, snel schakelen. Meters maken. Want het is – vergeef me dit cliché – oprecht een win-win-situatie. Daar moeten we nú gebruik van maken.’

Schuivende panelen
Over de rol die de filantropiesector in dit proces kan spelen, zei van Eijck: ‘Dat de panelen schuiven is evident. Bij een terugtredende overheid pakken ondernemers steeds meer hun maatschappelijke verantwoordelijkheid – people en planet veroveren hun plek naast profit – en bij in onze sector zien we een verlegging van focus op absoluut (geef)geld naar meer impactgerichte strategieën. In dat dynamische proces gaat het erom dat iedereen vanuit eigen kracht en met behoud van eigen identiteit een bijdrage gaat leveren. Complementariteit is daarom inderdaad het kernwoord. Ik kan begrijpen dat er angst bestaat dat ’wij’ – als sector – in dit proces ons zelf kwijtraken, of ons voor het karretje van overheid of bedrijfsleven laten spannen, maar dat is wat mij betreft totaal niet aan de orde. Als voorzitter van SBF weet ik goed welke kracht onze sector bezit en ik denk dat SBF en sector er de afgelopen jaren goed in geslaagd zijn om de overheid daarvan te doordringen. Het begint met elkaar te leren kennen, en naar elkaar te luisteren. Onbekend maakt onbemind.’

Echte toppers gestrikt
Voor de nieuwe stichting Maatschappelijke Alliantie Nederland is Van Eijck erin geslaagd om echte ‘toppers’ te strikken. Oud-premier Jan Peter Balkenende, die na zijn vertrek uit de actieve politiek hoogleraar 'Governance, Institutions & Internationalisation' aan de Erasmus Universiteit werd en in 2011 als partner toetrad tot accountantsorganisatie Ernst & Young Nederland, heeft achter de schermen nog steeds veel politieke invloed. Maar vooral inhoudelijk lijkt de keuze voor Balkenende in overeenstemming met de doelstellingen van de nieuwe Alliantie. Balkenende promoveerde in 1992 op het proefschrift 'Overheidsregelgeving en maatschappelijke organisaties'. Met zijn huidige hoogleraarschap lijkt hij de aangewezen man om de bruggen tussen overheid, bedrijfsleven en civil society te helpen versterken.
De keuze voor oud-VNO-CNW-voorzitter Bernard Wientjes, die na zijn vertrek bij de werkgeversorganisatie de eerste leerstoelhouder van de Utrecht Chair for Entrepreneurship and Leadership bij de Universiteit Utrecht werd, lijkt een logische. Ook Wientjes, jarenlang het boegbeeld van het Nederlandse bedrijfsleven, beschikt over een imposant netwerk. In het bestuur van Maatschappelijke Alliantie Nederland lijken de maatschappelijke actoren overheid & maatschappelijke organisaties (Balkenende), ondernemers (Wientjes) en filantropie (Van Eijck) daarmee stevig vertegenwoordigd.

Over de precieze doelstellingen, werkwijze en plannen van de gloednieuwe Maatschappelijke Alliantie Nederland kunt u binnenkort in Filanthropium meer lezen.