nl
Je bent gelukkig niet afgehaakt bij het lezen over de eigen sterfelijkheid. ‘Death Reminders’ maken dat we ontwijkend reageren. De mens is zich, waarschijnlijk als enige diersoort, bewust van zijn eigen sterfelijkheid en heeft een ijzersterke defensie opgebouwd tegen die potentieel verstorende gedachte. De eerste stap in die verdediging is een heel simpele: ontkennen, ontwijken en overslaan. Alle berichten over de eigen dood worden door ons brein weg gefilterd: die gaan niet over onszelf. Zo kunnen we ongestoord doorgaan met ons leven. Dit psychologische fenomeen werd in de jaren zeventig voor het eerst beschreven en krijgt de laatste jaren onder de noemer Terror Management Theory veel aandacht. Ook in de fondsenwerving, vooral door het goede werk van professor Russel James rond nalatenschappen.
Woorden en teksten die ons op de eigen toekomstige dood wijzen, death reminders dus, blokkeren vaak verder communicatie. Ben je er nog? In communicatie moet je er dus voorzichtig en zuinig mee zijn. Onbewust doen we dat al, we schrijven er ook niet graag over.
Ik heb een tijdje geturfd hoeveel goede doelen death reminders gebruiken in hun communicatie over nalaten. Vooral titels met daarin 'geven na uw dood' zijn populair. Opvallend is dat in mijn interviews met mensen die overwegen een goed doel in hun testament op te nemen, vrijwel niemand zulke woorden gebruiken. De les daaruit is dat je mensen beter bereikt met inspiratie over het mooie fenomeen van het opnemen in een testament en dat je het beeld van overlijden, en het er niet meer zijn, daarbij weglaat. Voor het ontvangende goede doel is de periode na overlijden belangrijk, in het denken van de toekomstige erflater werkt het benoemen daarvan averechts.
Toch kan sterfelijkheid ook een inspiratie zijn. Ik heb nu een app op mijn mobiel. Het heet 'WeCroak' (en woordspeling, in het Engels betekent croack zowel ‘kwaken van kikkers’, als ‘de pijp uit gaan’). De app geeft me een paar keer per dag een quote (onverwacht, net als de dood) over de tijdelijkheid van het bestaan. Ik zag al mooie teksten van Mahatma Ghandi, Anne Frank, de Dalai Lama, Doris Lessing en vele anderen voorbijkomen. De gedachte achter de app komt van een gezegde uit Bhutan: vijf keer per dag stil staan bij de dood maakt je gelukkiger. Het idee is dat het je helpt het leven met vol bewustzijn te leven, er wat van te maken. Had je deze dag op dezelfde manier geleefd als je wist dat het een van de laatste zou zijn? Probeer maar eens; op mij heeft het een relativerend en inspirerend effect.
Twee heel verschillende gedachten over sterfelijkheid dus. Ons brein zegt als eerste: wegwezen bij dit onderwerp, maar als we het omarmen, kan het geluk leveren.
Laten we teruggaan naar de Terror Management Theory, die laat zien dat die gedachten bij elkaar horen. Na de eerste verdedigingslinie is er een tweede niveau om met sterfelijkheid om te gaan. Als ontkennen en ontwijken niet meer kan, dan zoekt de mens steun in zijn omgeving en ook in zijn eigen levensverhaal. Russel James schetst daarbij een beeld waarin familie en de sociale omgeving een belangrijk rol spelen en ook het terugkijken op het eigen levens centraal staat. Wanneer ontkennen en ontwijken niet meer kan, dan zoekt men steun in wat belangrijk was en bereikt is in het eigen leven. Dat levert houvast bij hoe om te gaan met eindigheid en het onbekende en misschien onvoorstelbare niets. Russel James noemt dit (een beetje Amerikaans) zoeken naar de eigen ‘symbolische onsterfelijkheid’. En dat werkt vaak heel goed. Zo goed dat ouderen gemiddeld gelukkiger zijn dan mensen van middelbare leeftijd. Voor jongeren misschien lastig voor te stellen: wellicht heb je er wat aan om een beetje te experimenteren, de app is daar een mooi hulpmiddel bij!
Voor iedereen die met communicatie met ouderen te maken heeft: besef dat je hen niet moet aanspreken op hun dood. Death reminders stoppen de aandacht. Ook al is het onderwerp 'einde van het leven' op zich geen taboe. Veel mensen gaan op latere leeftijd anders over hun sterflijkheid denken. Dat kan zelfs een inspiratiebron worden. En voor de fondsenwervers: dat geïnspireerde leven staat centraal bij het nalaten. Niet het doodgaan.
DDB Expert Arjen van Ketel is een 'oude rot' in fondsenwerving. Sinds 2001 specialiseert hij zich in de werving van nalatenschappen. Hij ondersteunde meer dan vijftig non-profits met onderzoek, strategieontwikkeling en de uitvoering van hun wervingscampagnes, onder andere via telemarketing. Zo is hij initiatiefnemer van de Richtlijn werving nalatenschappen en schrijver van het Handboek Nalatenschappen. Hij leidt het jaarlijkse onderzoek Legacy Foresight in Nederland en de Leergang Werving Nalatenschappen.
Meer artikelen van Arjen over nalatenschappen lezen? Klik hier.
