Van debat naar dialoog

De (legitimatie-)kloof tussen het publiek enerzijds en het (semi-)publieke domein én ook de grote corporates anderzijds, lijkt dieper dan ooit tevoren. Dat is een rare paradox, zeker als je de Belgische schrijver David Van Reybrouck mag geloven: 'Er is iets vreemds aan de hand met de democratie: iedereen lijkt ernaar te verlangen, maar niemand gelooft er nog in.' Voor Van Reybrouck reden om met vernieuwende initiatieven, zoals de G1000, te komen en intelligente werken te schrijven over participatie (zoals de essays 'Tegen verkiezingen' en 'Pleidooi voor populisme'). De crux volgens Van Reybrouck is dat de kloof op zijn minst deels gedicht kan worden door in te zetten op vernieuwing. Op het, anders, betrekken van de samenleving.
 
Ik denk dat hij voor een deel gelijk heeft. Het was voor de organisatie waar ik werk in ieder geval reden om in te gaan zetten op democratische-, participatieve- en bestuurlijke- vernieuwing. Met onder andere achterbanraadplegingen, streekconferenties en het doen laten herleven van het verenigingsgevoel. Daarmee  proberen we niet alleen de kloof te dichten (dat zou vooral eigenbelang zijn) – maar vooral om weer te worden wie we willen zijn (een beweging van mensen, midden in de samenleving). We zetten in op consultatie door het bespreken van dilemma’s, waardoor er echt contact komt en ontsnapt wordt aan grote woorden, waarin de nuance van de werkelijkheid verloren gaat.
 
Het blijft echter een zoektocht. En we zijn niet de enigen. Maatschappelijke organisaties, overheden, bedrijven: ze zijn allen meer-of-minder op zoek naar hun license to operate, naar begrip voor besluiten, naar participatie. Tegelijkertijd is de macht in de communicatieketen 180 graden gedraaid. De volatiele samenleving, die tevens een onzichtbare bestuurder is geworden heeft zijn entree gemaakt.
 
Dit vraagt om een nieuw soort contact met de samenleving. Inderdaad, het referendum heeft aan populariteit en legitimiteit ingeboet (een discussie die ik nu even buiten beschouwing laat). En ouderwetse inspraakavonden (waar vooral de professionele burger opwachting maakt – als ook direct belanghebbenden en de flanken met stellige opvattingen) zijn ook niet per definitie het antwoord meer. De vraag is: hoe dan wel?
 
Die vraag beantwoorden is nog niet zo eenvoudig. Gelukkig zijn er tal van mooie initiatieven zoals het Right to Challenge, dat ook door het Kabinet omarmd is. En er wordt ook heel wat afgestudeerd en geschreven. De grote stapel boeken die ik inmiddels hierover bezit, is daarvan de getuige. Recent is die stapel verrijkt met een zeer lezenswaardig essay: Het argument in de samenleving. Dit boekwerkje, uitgegeven ter gelegenheid van het jubileum van het Utrechtse adviesbureau De Reputatiegroep geeft een compacte en eloquente beschouwing. Een oproep die men vooral doet aan bestuurders en hun communicatieafdelingen. Het is eigenlijk een manifest, een oproep: “Er is teveel debat en er is te weinig dialoog, waardoor het sentiment het argument overvleugelt.” Het essay is dan ook geen toolbox maar een pleidooi voor een mindshift. Een paar citaten: “Minder inzetten op verklaren, meer op begrip.”; “Wie fraaie kernboodschappen, wenselijke beelden en illusies blijft oppoetsen, is bezig met een achterhoedegevecht.” “Het adagium is Nothing about us, without us aan het worden. Beleid kan niet meer tot stand komen zonder de actieve betrokkenheid van degenen die het betreft.” 
 
Uitdagende stellingen voor bestuurders (en communicatieprofessionals). En  mooie nieuwe ingrediënten in de discussie voor iedereen die betrokken is bij, vooral, de publieke zaak en legitimiteit. Aanbevolen food for thought!