nl
Hoogleraar Filantropie Theo Schuyt las het boek Het vlindertje van Methusalem. Essays over natuur en landschap, geschreven door Johan van de Gronden, filosoof en directievoorzitter van KWF kankerbestrijding. Het boek stond op de longlist voor de Jan Wolkers prijs 2022. Lees de recensie van Theo Schuyt:
Aan het woord is een filosoof met veel kennis van natuur en een voorliefde voor geschiedenis. De schrijver neemt je mee in een tiental essays, die ogenschijnlijk weinig met elkaar te maken hebben maar schijn bedriegt. In het openingsverhaal over de monarchvlinder wordt de verborgen rode draad, die door navolgende essays geweven zit bijna ongemerkt gepresenteerd. Vlinders vertrekkend uit de hoge Mexicaanse bergen reizen duizenden kilometers naar het noorden, tot in Canada, en keren om te overwinteren begin november met miljoenen terug. Het zijn echter niet dezelfde vlinders. Het zijn de achter, achter, achterkleinkinderen (de Methusalem-generatie) van de oorspronkelijke reizigers. Toch weten ze feilloos de plaats, en zelfs de boom, van hun over-overgrootouders terug te vinden. Deze continuïteit is niet te vatten. De terugkeer van de monarchvlinder is voor de lokale Mexicanen in dat gebied hét moment de overledenen (voor katholieken: Allerzielen, 2 november) te gedenken. Op een uitbundige wijze worden alle overledenen weer deel gemaakt van het leven. Op de begraafplaatsen wordt gedanst, gehuild, feest gevierd en cadeaus op de graven geplaatst.
Het is deze onbegrijpelijke keten van natuur, sterven en leven die Van de Gronden in zijn essays thematiseert en tot overdenkingen brengt. Is de natuur wel te kennen? Hij weet het zelf niet en kent zijn plaats als filosoof omdat de filosofie het ook niet weet. Hij geeft tips. Moeten wij dan antwoorden zoeken bij dichters? "De natuur tot pure zang verdichten…" (p.104). Is “natuurervaring” misschien “voor even samenvallen met de dingen om je heen”? (p.60). Moeten wij het ongrijpbare in zijn waarde laten? Een rol voor kunstenaars, zoals die van Barbizon, die als eerste een natuurreservaat beneden Parijs wisten te verwezenlijken?
De natuurliefhebber en filosoof Van de Gronden voert de lezer moeiteloos van Rousseau naar de SAN-bevolking in Zuid-Afrika, van Linnaeus (Linde) naar Darwin en naar de Nederlandse Zuiderzee. Hij laat daarbij geen gelegenheid onbenut om in de essays alle dwarsverbindingen tussen de personages uitvoerig te belichten. Waarschijnlijk om zo de zichtbare, maar vaak onzichtbare lijnen aan te tonen.
Van de Gronden beschikt over een enorme woordenschat, met mooie taal - "schouderen een eenvoudige vurenhouten kist" (p. 139), hetgeen resulteert in een zeer lezenswaardig boek en “food for thought”. Uit deze bundel, elke dag één essay!
Theo Schuyt
Lees hier een fragment.
Het vlindertje van Methusalem. Essays over natuur en landschap. Auteur: Johan van de Gronden. Uitgegeven in 2022 door Atheneum-Polak & Van Gennep.
Theo Schuyt stond in 1995 aan de wieg van het onderzoek Geven in Nederland. Inmiddels is de uitgave over 2020 verschenen. Hij werd in 2001 aan de VU benoemd tot hoogleraar filantropie. Hij is een veelgevraagd spreker en geeft geregeld zijn opinie over filantropische kwesties in de media. Schuyt is tevens President van het European Research Network on Philanthropy.
