nl
Al vijftig jaar helpen we ongeveer op dezelfde manier
"Het gaat mij helemaal niet om deze specifieke actie Win je Eigen Stichting, van CJP, Agis in samenwerking met Amref Flying Doctors. Dat is maar een symptoom, net zoals tv-shows als Expeditie Robinson en Peking Express. Deze actiewas voor mij de druppel die de emmer deed overlopen. Ik heb zelf een achtergrond in de ontwikkelingssamenwerking en veel ervaring in Afrika dus ik denk dat ik enigszins weet hoe complex en subtiel deze hele materie is. Er zijn genoeg vragen te stellen bij ontwikkelingssamenwerking op zichzelf. Gelukkig worden die vragen tegenwoordig ook gesteld. Wij, als leveranciers van ontwikkelingshulp, moeten ons eens flink achter de oren krabben. We zijn nu zo'n vijftig jaar bezig, in grote lijnen op dezelfde manier. Natuurlijk hebben we van alles door schade en schande geleerd, maar het principe blijft dat wij onszelf als reddende engel zien."
Ontwikkelingshulp net zo vernederend als slavernij
'Het hele idee dat wij Afrika wel eens even zullen helpen, is niets anders dan de ultieme vernedering voor een heel continent. Ik zal het nog sterker uitdrukken: na de slavernij en slavenhandel is dit het grootste onrecht dat wij Afrika aandoen. We zijn Afrika opnieuw aan het koloniseren.
Tegenwoordig zien we een enorme bloei van allerlei kleine ontwikkelingsinitiatiefjes. Veel mensen richten een stichting op als ze in een ontwikkelingsland zijn geweest. Natuurlijk zijn er goede en slechte doe-het-zelvers. Sommige doen echt prima werk.
Maar ik vraag me af: stellen zij zichzelf die principiële vragen wel, die de gevestigde organisaties zich inmiddels eindelijk beginnen te stellen?'
Ontwikkelingshulp is doekje voor het bloeden
"De traditionele ontwikkelingssamenwerking - en die is in de grond niet zo veel veranderd - is een doekje voor het bloeden. Het leidt de aandacht af van waar het werkelijk om gaat. Waar halen wij het recht vandaan om ons - vaak op botte, agressieve en vooral autoritaire manier - te bemoeien met deze "slachtoffers"? Dat getuigt van een enorme arrogantie: weten wij dan precies hoe het moet? Hebben wij alle antwoorden? Wie zegt dat Afrika zichzelf niet kan helpen zonder onze bevoogdende inmenging? Afrika is het enige continent dat niet toebehoort aan de mensen die er wonen."
Het 'bedelnap-syndroom'
"Vooral jongeren krijgen een totaal vertekend beeld van ontwikkelingssamenwerking en van Afrika. Door snelle campagnes en korte hulp-vakanties krijgen ze het idee ingeprent dat ze onmisbaar zijn en heel ingewikkelde processen wel eens eventjes kunnen aanpakken.
Ik heb lang in Afrika gewoond en heb gezien en gehoord wat deze basishouding aanricht. Hoe kun je als Afrikaan ooit je gevoel van eigenwaarde en zelfrespect behouden als er voortdurend allerlei vluchtige helpers voorbijfladderen? Wij denken stilletjes dat ze het toch niet kunnen in Afrika. Dat leidt tot het "bedelnap-syndroom", zoals Wangari Maathai, de Keniaanse Nobelprijswinnaar het heeft genoemd. Het haalt elk initiatief uit intelligente en creatieve mensen. Dit gevoel zie je tegenwoordig snel groeien bij hoog-opgeleide Afrikanen."
Enorme belangen bij ontwikkelingshulp
"Laten we eens niet nadenken over de effectiviteit van hulp, daar is tegenwoordig alle aandacht op gericht. Maar daardoor gaan we voorbij aan de principiële kwestie: helpen we Afrika echt? Moet je eigenlijk wel willen helpen? Ik heb er een boekje over geschreven: Requiem voor de hulp, Ondergang van een bedrijfstak. Want het is een enorme bedrijfstak, nauw verweven met de overheid. Er zijn gigantische belangen gemoeid met ontwikkelingshulp. Voor ons, dus. En veel Afrikanen hebben geleerd hoe ze hulp moeten binnenhalen, ze weten wat wij willen horen."
Armoede is niet op te lossen met groei
"Het vele reizen van de laatste decennia heeft mensen, en vooral jongeren, heel dicht bij ontwikkelingslanden gebracht. Maar we pikken het verkeerde op. Wat een armoede: dat gaan we eventjes snel fixen! De mondialisering zou ons iets anders moeten leren: we zitten allemaal in hetzelfde schuitje. Er bestaat geen aparte nationale ontwikkeling meer. Klimaatverandering en grondstoffenschaarste bijvoorbeeld treft ons allemaal.
Laten we de bestaande regels eens aanpakken, bijvoorbeeld wat betreft internationale handel en betalingsverkeer. Want die regels werken momenteel vooral in ons voordeel. De handelsliberalisering van de laatste twintig jaar (met Wereldbank, IMF en WTO als trekkers) heeft veel landen nog verder in de prut geduwd.
En laten we onze reizen naar verre landen eens kritisch bekijken. Ja, het levert geld op. Maar voor wie? En wat richt al dat reizen aan, cultureel en qua natuur en milieu? We leven collectief op veel te grote voet. We zullen een ecologische prijsberekening moeten maken van alle consumptiegoederen. En we moeten niet terugschrikken voor nulgroei of zelfs krimp. Armoede gaan we nooit oplossen met groei. Er moet blijkbaar altijd sprake zijn van economische groei. Waarom? Wat is er mis met het welvaartsniveau van de jaren zestig en zeventig?"
Niet méér geven, maar minder afpakken
"Ik ben verbonden aan ATTAC, een internationale organisatie die zich met deze vraagstukken bezighoudt en allerlei projecten uitvoert.. Ik zie ons Comité tegen de Goede Doelen Gekte als een klokkenluider. We hebben een klacht ingediend bij het CBF over AMREF. Het ministerie van Ontwikkelingssamenwerking heeft met zijn Akkoord van Schokland helemaal de hakken in het zand gezet. Daar verwachten we voorlopig niet veel van. Het gaat ons om een totaal andere basishouding en uiteindelijk een ontmanteling van de traditionele ontwikkelingssamenwerking. Met als eis dat alle weldoeners (van klein tot groot) hun interventie koppelen aan een termijn, dus eindig maken.
Zoals een Indiase deskundige zei: Jullie moeten niet meer geven, maar minder afpakken."
Zie ook: www.attac.nl en/of www.winjeeigenfoundation.nl
