Te doorzichtig

'Transparantie' is misschien wel het leegste en nietszeggendste filantropiewoord van het afgelopen decennium. Het begrip dat op papier opperste doorzichtigheid belooft, geeft vaak rookgordijnen in de werkelijkheid. Transparantie wordt meestal van stal gehaald om een probleem op te lossen, zoals het nieuwe Validatiestelsel. Politiek en beleidsmakers denken dat transparantie het vertrouwen van de samenleving in goede doelen (weer) kan versterken. De sector weet wel beter, maar doet verbluffend weinig moeite om die illusie door te prikken in de Haagse stolp.
 
Transparantie zien als een afweermiddel tegen de boze buitenwereld, verraadt echter een armzalige binnenwereld. Zo scherp stellen de inzenders van een pleidooi voor een fundamenteel andere kijk op transparantie Rien van Gendt en Jan Schinkelshoek het in deze editie van DDB Journaal misschien niet - dat komt voor rekening van De Dikke Blauwe - maar in essentie gaat het hier om een inversie: transparantie is er in essentie niet om problemen op te lossen, maar om (nieuwe) kansen te grijpen.
 
Het is veelzeggend dat dit pleidooi komt van twee influentials uit de wereld van vermogensfondsen. Een wereld die traditioneel een broertje dood heeft aan openheid van zaken. Daar zijn, zo zeggen Van Gendt en Schinkelshoek, ook valide redenen voor, bijvoorbeeld om de veiligheid van donoren en grantees te waarborgen. Dan is de maatvoering belangrijk.
 
Maar de wereld verandert. Burgers hernemen hun verantwoordelijkheid, soms op grote schaal, zoals Gates, Buffet en Zuckerberg demonstreren. Nieuwe filantropie, philanthrocapitalism, vragen om nieuwe vormen van verantwoording en legitimatie. De auteurs spreken zelfs van een 'democratisch deficit'. Moderne openheid creëert echter ook juist kansen voor betere, innovatievere en efficiëntere samenwerking om de grote problemen op te lossen.
 
Dat soort rookgordijnvrije transparantie. Daar kunnen we niet genoeg van hebben. Die defensieve bibber-transparantie, die alleen met cijferbrij (afgevinkt) en toezichtmodellen (afgevinkt) hengelt naar en hoopt op publieksvertrouwen, die mag op de grote hoop van wensdenken waarin zoveel politici en bestuurders tegenwoordig grossieren. Transparantie uit angst: het is té doorzichtig.
 

---