Waarom u en ik ons veel te bang laten maken

Vorige week publiceerde de Volkskrant een interview met de Vlaamse psychiater Damiaan Denys over angst. Denys werkt aan een boek getiteld De Angstparadox. Kern van zijn verhaal: we zijn véél te bang. Want onze angsten worden niet opgewekt door een realiteit die beangstigend is, maar door politici, ideologen en media die er belang bij hebben ons te bestoken met boodschappen die angst oproepen.
 
Geen wonder zegt Denys, dat onze grootouders als kinderen nog naar het volgende dorp konden wandelen, terwijl we onze kinderen niet verder laten lopen dan de hoek van de straat.
In het interview geeft Denys weinig cijfers over onze angsten. Die zijn er wel. Volgens onderzoek uit 2016 van het Britse YouGov in Azië en Europa, denkt meer dan 60 procent van de bevolking dat ons zoveel rampen te wachten staan, dat onze wereld gegarandeerd naar de Filistijnen gaat. Een land als Saudi-Arabië is met 23 procent optimisten nog aan de blijmoedige kant. In China meent zelfs een schandalige 41 procent dat we erop vooruitgaan. Daarentegen is 81 procent van de Fransen ervan overtuigd dat we verloren zijn. Niet meer dan 3 procent van alle Fransen ziet nog licht in de duisternis.
 
Catastrofe
Hoe bang we zijn, zouden we kunnen aflezen aan de fantasieën van natuurkundige en angstgoeroe Stephen Hawking (1942). Afgelopen zomer orakelde de door een spierziekte verlamde geleerde dat we op onze planeet nog maar honderd jaar hebben te gaan. Kernoorlogen, een catastrofale klimaatverandering, genetisch gemodificeerde virussen, inslaande asteroïden en nog een handvol andere rampen zullen vóór 2117 een einde maken aan de menselijke soort. Het komt er dus op aan snel de plaat te poetsen en met z’n 7,6 miljard aardbewoners te verkassen naar een andere plek. En dat is de planeet Mars.
Wel, dat zal zo gemakkelijk nog niet zijn. Al was het maar omdat we de problemen die we op aarde hebben waarschijnlijk ook mee zullen nemen naar Mars. In de ruimteschepen zullen niet alleen kerngezonde mensen plaatsnemen, maar ook dragers van cholera, hiv-aids en de Q-koorts. Ook op Mars zullen Pechtold en Buma het niet snel eens worden. Bovendien valt niet aan te nemen dat de strijders van IS zonder hun Kalasjnikovs op reis gaan of dat Trump en Poetin vertrekken zonder hun kernwapens. Misschien zullen de uitvinders van de genetisch gemodificeerde virussen een buisje in hun bagage smokkelen. En de kans dat we geraakt worden door een asteroïde op Mars is niet kleiner dan op aarde.
 
Minus 60 graden
Hawking’s fantasieën over Mars lijken sprekend op die van de oude boer in het Noorse sprookje waarvan het huis getroffen werd door een kwaadaardige kobold. De kobold verzuurde de melk in de keuken, stuurde hongerige muizen naar de graanschuur, maakte het brandhout nat en vergalde zo het leven van de oude man. De boer besloot te verhuizen, pakte al zijn spullen op een kar, spande zijn paard ervoor en vertrok. En wie zat er bovenop de hoog opgetaste kar? Inderdaad. De kobold. En hij floot er een deuntje bij.
Wanneer we eenmaal op Mars zijn aangekomen, treffen we er bovendien een gebied aan dat heel wat onleefbaarder is dan de Sahara of de Zuidpool. Zware stofwolken geselen het basalten oppervlak van de planeet. Dieren, bomen of gras zullen we op Mars niet vinden, laat staan velden vol wuivend graan of meren vol vette vis. Met minus 60 graden Celsius is het er aan de frisse kant. Zuurstof zal geproduceerd moeten worden uit water, dat zélf weer onttrokken moet worden aan de bodem, wannéér er überhaupt al water te vinden is.
Daarentegen hoeven we ons over het broeikaseffect geen zorgen te maken. Want terwijl de atmosfeer van de aarde 0,04 procent CO2 bevat, bestaat de atmosfeer van Mars al voor 95,3 procent uit CO2. En met een ruim assortiment aan straling, is het nog maar de vraag of we niet snel zullen overlijden aan stralingsziekte. De verlaten tuinen van Tsjernobyl of het door honger en geweld getroffen Zuid-Soedan zouden weleens paradijselijke luilekkerlanden kunnen zijn, vergeleken met de helse woestenijen van Mars.
 
Gezonder, rijker en veiliger
Ik durf, kortom, te betwijfelen of een volksverhuizing naar Mars zo’n goed idee wel is. Heel wat minder spectaculair, maar oneindig veel verstandiger is het om door te gaan met het verbeteren van onze eigen moeder Aarde. En wie terugkijkt naar de afgelopen eeuwen beseft dat we daar alsmaar beter in slagen. De slogan van World’s Best News is niet zonder reden: ‘We leven langer, gezonder, rijker en veiliger’.
Wanneer ons iets bedreigt, dan is het wel de angst dat het verkeerd afloopt. Dat de ondergang een gelopen race is en we niets anders meer kunnen doen dan gelaten achteroverleunen, wachtend op het einde. We zullen, zegt Damiaan Denys, actief tegen de angst moeten vechten. We moeten ‘door de angst heen gaan en ons zelf de mogelijkheid te geven iets nieuws te doen’. Dat is een wijze raad, en oneindiger veel wijzer dan het geklets van Hawking over de verhuizing naar Mars.