‘Zet drie Nederlanders bij elkaar en je hebt een stichting’, zo luidt de bekende uitspraak van filantropieprofessor Theo Schuyt. Inmiddels staat de teller op zo’n 350.000 stichtingen en verenigingen, waaronder 46.000 ANBI’s. In een tijd waarin de overheid zich hard maakt voor de bestrijding van belastingontduiking, witwassen en terrorismefinanciering, wordt er ook kritisch naar de filantropiesector gekeken en worden oplossingen gezocht in nieuwe regelgeving. Overkill dreigt, menen specialisten.
Tijdens de studiebijeenkomst ‘Wat heeft de overheid voor u in petto’ op 1 oktober in het nieuwe onderkomen van de Goede Doelen Loterijen werden bestuurders en toezichthouders bijgepraat over de diverse regelgeving en de consequenties voor stichtingen en verenigingen. De middag was georganiseerd door het nieuwe ‘gezelschap filantropie’, een samenwerkingsverband van professionals in de sector. ‘De regeldrift slaat soms door’, aldus accountant Jan Snoei. ‘Als er één incident is in de sector, volgt er vaak generieke regelgeving.’ Ook FIN-directeur Siep Wijsenbeek wil weg van one size fits all: ‘Laten we risicogericht zoeken.’
UBO-register
Inmiddels moeten stichtingen zich registeren bij de Kamer van Koophandel (KvK), het ANBI-register en - in het geval van goededoelenorganisaties - zich bij voorkeur laten erkennen bij het CBF. Daar komt straks het openbare UBO (‘Ultimate Beneficial Owner’)-register nog bij. Dit register, waarover DDB al eerder berichtte, zal bij de KvK worden ondergebracht en voor iedere rechtspersoon registreren wie de ‘uiteindelijk begunstigde’ is. ‘Die naam past niet bij ANBI’s’, aldus Wijsenbeek, ‘die hebben geen “Beneficial Owner” maar een bestuur.’ Hij roept vermogensfondsen en goede doelen daarom op dezelfde gegevens in te vullen als bij de KvK: ‘Neem het hele bestuur op als UBO, dan is er de minste kans op verwarring.’ Bij de overheid en politiek vraagt Wijsenbeek de aantekening ‘Pas op dit is geen eigenaar!’ bij ANBI’s op te nemen in het register. ‘Een goed doel heeft immers geen eigenaar; de uiteindelijk begunstigde is de samenleving.’
Transparantiewetgeving
Ook Marc Petit, directeur van Nederland Filantropieland ergert zich aan de generieke regelgeving. Hij verhaalt over het recente succes bij de Transparantiewetgeving waarbij de Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie zich op het standpunt stelden dat het ‘schieten was met een kanon op een mug.’ Het conceptwetsvoorstel betrof een publicatieplicht voor alle stichtingen en verenigingen van elke gift boven de €15.000, met als doel het voorkomen van ongewenste invloed op de Nederlandse samenleving die wordt gefinancierd door (buitenlandse) geldstromen. ‘Een buitenproportionele maatregel voor de 350.000 stichtingen in Nederland en ook lastig te handhaven.’ Inmiddels is het wetsvoorstel ingetrokken, maar ‘de film is nog niet afgelopen’ waarschuwt Petit. ‘We zullen samen moeten zoeken naar de controlemechanismen die de sector zelf heeft. Dat wordt nog een lastige discussie.’
Nieuwe ontwikkelingen
De privacywetgeving (AVG) en de laatste ontwikkelingen op het gebied van telemarketing en de Geefwet/ANBI passeerden ook de revue. Je zou je bijna afvragen of de (kleinere) goededoelenorganisaties nog toe komen aan het goed doen zelf. Dat valt mee. Dagvoorzitter Petra Hoogerwerf, auteur van Vonk! Fondsen werven met hoofd en hart, stelt vast dat goededoelenorganisaties steeds impactgerichter worden en in toenemende mate zullen moeten samenwerken op de inhoud om maatschappelijke vraagstukken het hoofd te bieden. ‘Ook de technologische ontwikkelingen als big data en blockchain bieden mooie nieuwe kansen. Zou de overheid de sector niet kunnen faciliteren bij deze ontwikkelingen, om zo nieuwe kennis te ontsluiten?’
Een overheid die niet alleen reguleert, maar de civil society ook faciliteert: een interessante gedachte. Waarbij de focus niet louter ligt op regelgeving ter voorkoming van misbruik, maar waarbij nadrukkelijk aandacht is voor de prachtige dingen die met privaat geld worden gedaan voor het publieke belang. Een land waarin drie mensen bij elkaar komen en een stichting oprichten om een maatschappelijk probleem aan te pakken, is tenslotte niet alleen iets om te controleren maar zeker ook iets om te koesteren.
nl
