nlZou het er dan toch van komen? Een kapitalisme waarin niet meer wordt ondernomen om geld te verdienen maar om van betekenis te zijn? Waarin je geen koekjesfabriek begint om jezélf op het droge te helpen, maar om ánderen een opkontje te geven?
Op dit moment zijn er meer dan 6000 sociale ondernemingen in Nederland. Het Verenigd Koninkrijk telt er al 70.000 en in de Verenigde Staten moeten het er nog veel meer zijn. Maar het land van Trump houdt weer eens geen cijfers bij.
Sociale ondernemingen vormen het hart van wat tegenwoordig de ‘betekeniseconomie’ of de ‘Purpose Economy’ wordt genoemd. Het voorbeeld van een koekjesfabriek als sociale onderneming, kies ik niet willekeurig. Want de ´Greyston Bakery´ van CEO Mike Brady is een icoon van deze Purpose Economy.
Brady startte zijn bakkerij als sociale onderneming in 1982 in een New Yorkse achterbuurt onder het motto ´We nemen geen mensen in dienst om brownies te bakken. We bakken brownies om mensen in dienst te nemen.’ De bakkerij heeft dan ook maar één doel: kansarme mensen aan het werk te helpen en weer perspectief te bieden.
Jaarlijks bakt Greyston nu meer dan drie miljoen kilo brownies. De omzet is inmiddels 20 miljoen en een van de klanten is Ben & Jerry’s. Iedereen die bij Greyston wil werken, wordt in dienst genomen. ‘If you want a job, we give you a job. No questions asked’, meldt de website. Misschien is dat nog wel het meest interessante onderdeel van Greyston. Wanneer je inderdaad wil dat iederéén een kans krijgt, dus ook daklozen, prostituees, drugsverslaafden, draaideurcriminelen en ex-gevangenen, dan kun je inderdaad maar niet al te veel vragen stellen. Greyston werkt dan ook zonder cv’s, bewijzen van goed gedrag of het afnemen van sollicitatiegesprekken.
Aanstaande vrijdag, 16 november komt Mike Brady naar Nederland om over zijn onderneming te vertellen. Hij is te gast op ‘Purpose Day’ in de Rotterdamse Van Nellefabriek. Purpose Day is een jaarlijks evenement voor en door sociale ondernemers. Naast Brady spreekt ook David Katz, de oprichter van de Plastic Bank. Deze in Canada gevestigde sociale onderneming moedigt mensen in sloppenwijken aan om plastic te verzamelen en te verkopen. De plasticrapers krijgen een redelijk bedrag voor hun plastic dat vervolgens wordt gerecycled. Niet alleen dringt de Plastic Bank daarmee armoede terug, het bedrijf zorgt ook voor een schonere leefomgeving en voorkomt het wegdrijven van afvalplastic naar de oceanen.
Ondernemen met als doel anderen te helpen, is natuurlijk niet nieuw. In 1870 besloot de 35-jarige en toen al steenrijke Amerikaanse staalmagnaat Andrew Carnegie zijn persoonlijke inkomen te begrenzen. Hij begon ´het overschot´ te doneren aan goede doelen. Carnegie wilde na zijn dood niet herinnerd te worden om zijn rijkdom, maar om zijn goede daden. In Den Haag danken we het Vredespaleis aan Carnegie, vandaag in gebruik door het Internationaal Gerechtshof van de Verenigde Naties.
In 1889 schreef Andrew Carnegie zijn ‘Gospel of Wealth’, het ´evangelie van de rijkdom'. Daarin betoogde hij dat alle rijke ondernemers hun welvaart moesten delen met mensen die minder kansen hadden om zich te ontwikkelen. Carnegie kwam op het idee, toen hij zag dat de traditionele erfgenamen van vermogende ondernemers het familiekapitaal er nogal eens in luxe en extravagantie doorheen joegen. Dan kon je het geld maar beter inzetten om maatschappelijke ongelijkheid mee te bestrijden. Vandaag wordt ´The Gospel of Wealth´ gezien als de oertekst van de filantropie.
Er loopt een directe lijn van Carnegie´s liefdadigheid naar Brady’s Koekjesfabriek. Maar er is ook een duidelijk verschil. Carnegie had niet altijd even veel oog voor de omstandigheden van de werkers in zijn eigen staalfabrieken. In een forse, maandenlange staking van staalwerkers in 1892, de Homestead Strike vielen zelfs doden. Dat zul je in Brady’s bakkerij niet zien gebeuren. Voor Carnegy bestond fatsoenlijk ondernemen uit éérst geld verdienen dat daarná pas aan goede doelen werd besteed. Voor Brady is moet een onderneming een goed doel zijn in zichzelf. En dat is vooruitgang.
►Purpose Day: vrijdag 16 november in de Van Nelle Fabriek in Rotterdam.
►En voor wie mee wil denken over de toekomst van de filantropie, is er natuurlijk Civil Power op 22 november aanstaande in de Balie in Amsterdam
Filantropie
