Het Democratiefeest: politiek en de kunst van het ver-enigen

DDB-huiscolumnist Marc van den Tweel concludeert dat politiek in Nederland leeft. Maar de hoge opkomst bij de verkiezingen en het lage ledenaantal van politieke partijen vormen tegelijkertijd een vreemde paradox. Hoe komt dat? En wat kun je er aan doen?

Tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 17 maart vervulde ik mijn burgerplicht op het lokale stembureau. Saai? Welnee, het was een genoegen om zoveel mensen binnen te zien komen om te gaan stemmen. Het was echt het ‘feest van de democratie’. Bijna iedereen kwam opgewekt binnen en soms mochten we hele families begroeten, die de kinderen lieten zien ‘hoe dat nu eigenlijk gaat’. Denk dezer dagen maar eens aan Myanmar. Dan besef je weer wat voor voorrecht het eigenlijk is om in een democratie te leven, om te kunnen stemmen. Natuurlijk kun je tegenwerpen dat deze verkiezingen de versplintering in de hand gewerkt hebben. Tenslotte maken zeventien fracties hun intrede in het parlement. Ach, Vrijheid van Vereniging weet u nog? Het laat in ieder geval zien dat mensen ècht kiezen.

et allermooist vond ik eigenlijk nog de opkomst. In mijn woonplaats kwam 89,6% van de kiesgerechtigden opdagen! Het stemde mij vrolijk. Politiek leeft dus kennelijk (weer). Er is dus echt zoiets als maatschappelijk engagement. De wake-up call kwam echter later toen ik een kleine analyse uitvoerde. Want hoe zit net nu eigenlijk met de verbinding van de ‘burger’ met de politiek? Nou, die blijkt verontrustend dun of volatiel. In mijn woonplaats (30.000 inwoners) waar bijna iedereen braaf gaat stemmen, zijn naar schatting slechts zo’n 300 mensen lid van een politieke partij! Wat gaat daar fout? Het ligt niet aan gebrek aan interesse in de politiek, als je denkt aan de kijkcijfers van de debatten of de opkomstcijfers. Tien tot twintig jaar geleden lagen die cijfers lager – terwijl toen bijna tweemaal zoveel mensen lid waren van een politieke partij! Navraag bij een aantal politieke partijen voor een verklaring, leidt tot de reactie: ‘lid worden van een vereniging is uit.’ Yeah, right. Er zijn in Nederland nog steeds veel (!) verenigingen die substantieel groeien. Dat staat zelfs los van sectoren; het varieert van sport en natuur tot cultuur. De rode draad is dat men ‘van nu’ is. Dàt bepaalt of men succes heeft. En (bijna) niets anders.
 
Kortom: voor de politiek ligt er een Blue Ocean te wachten. Een grote en matig ontgonnen markt! Een kans dus. Maar dat vraagt wel wat. Want als je nu kijkt naar de marketingperformance (de vier P’s van Kottler) van politieke partijen, dan is dat wel heel rudimentair. Aan de P-knop van Prijs wordt niet of nauwelijks gedraaid, kenmerkend is vooral dat het duur is om lid te worden. En de P-knop van Promotie wordt matig beroerd en leidt ook niet echt tot grote blijdschap. De meeste magazines van politieke partijen kenmerken zich bijvoorbeeld vooral door jargon en saaiheid.
 
Op de een of andere manier ontbreekt de trigger om hier ècht wat aan te doen. Illustratief is dat een paar jaar geleden, op de wereldbekende IFC-conferentie voor fondsen- en ledenwervers in Nederland, de staf van Bernie Sanders optrad. Bij uitstek grassroots campaigners. Volle bak was het bij de presentatie! Unicef was er, het Rode Kruis en zo nog tientallen andere organisaties – maar slechts één afgevaardigde van een politieke partij. Het zegt niet alles, maar wel iets.
 
Die smalle ledenbasis lijkt me niet goed voor politieke partijen. Vanuit een financieringsoogpunt, uit het oogpunt van legitimatie, uit het oogpunt van het bevorderen van burgerschap, uit het oogpunt van het opleiden van volksvertegenwoordigers, en zo verder. Politieke partijen zijn te veel ‘beroepsverenigingen van politici’ geworden (en nee, ik neem afstand van de suggestie van ‘kartelpolitiek’, dat werp ik verre van me). Het is vooral een langzame en onbedoelde ontwikkeling de verkeerde kant op: naar verenigingen van – voor – door professionals. Maar het tij kan gekeerd worden: door van de (politieke) vereniging ook echt weer een ver-eniging[1] te maken! Dat vraagt om een andere mindset, om actieve en professionele verenigingsmarketing, om mensen bij elkaar te brengen. Om grote(re) hoeveelheden mensen aan je te binden. Het zou het ‘feest van de democratie’ nog nèt wat mooier maken. Waar wachten we eigenlijk op?