‘Poëzie dwingt je tot medemenselijkheid’, zegt slam poetry wereldkampioen Emtithal ‘Emi’ Mahmoud. Als peuter ontvluchtte ze met haar ouders het oorlogsgeweld in Soedan en groeide op in de Verenigde Staten. Met haar poëzie en als ambassadeur van de VN Vluchtenlingenorganisatie (UNHCR) vestigt ze de aandacht op de menselijke kant van de vluchtelingencrisis. Mahmoud was op 6 februari in Den Haag om te spreken op het evenement How to do good en De Dikke Blauwe sprak met haar.
 
De How to do good-tour en het gelijknamige boek hebben als doel mensen ervan te overtuigen dat je niet in je eentje de wereldproblemen hoeft op te lossen. Elke goede daad – hoe klein ook – helpt.  
 
DDB: Wat doe je als ambassadeur voor de UNHCR?
EM: ‘We proberen te veranderen hoe er over vluchtelingen wordt gedacht. Zowel bij burgers als bij politici en beleidsmakers. Ik ben geboren in Darfur. Als mensen destijds hadden geweigerd ons als mensen te zien, had mijn familie de oorlog niet kunnen ontvluchten. Veel van de huidige problemen waar vluchtelingen mee te maken krijgen, komen doordat hun menselijkheid niet erkend wordt. Je kan zeggen: ‘dat komt omdat het politiek is’. Of: ‘dat komt omdat het oorlog is.’ Maar op het meest fundamentele niveau is het een gebrek aan empathie. Mensen denken: ‘Ze zijn niet zoals wij en het is niet ons probleem.’ We willen mensen ertoe bewegen hun vooringenomenheid te laten vallen. We willen die empathie voor je medemens opwekken. Het maakt niet uit of je een machtige politicus bent of een jonge student: het is belangrijk dat je gevoel hebt voor je medemens.’
 
DDB: Je bent beroemd vanwege je gedichten. Hoe draagt poëzie bij aan het creëren van bewustzijn?
EM: ‘Poëzie is de meest directe en snelste manier om iemand te doen realiseren dat iets fout is. Mensen zien de vele conflicten in de wereld en worden erdoor overweldigd. Ze horen de cijfers over miljoenen mensen die ontheemd zijn en verschrikkelijke dingen doorstaan. Dan denken ze: ‘Ik weet niet waar ik moet beginnen, ik word er ziek van dit steeds in mijn newsfeed te zien.’ Ze willen zich ervan afkeren. Maar door middel van poëzie - met een enkel gedicht - kun je mensen bewust maken van de menselijkheid achter de abstractie van de wereldproblemen.’
 
‘Ik leg het vaak zo uit: als iemand op academisch niveau met je praat, word je gedwongen op een academisch niveau te reageren. Als iemand over politiek begint, reageer je met een politiek antwoord. Maar als iemand je als mens aanspreekt - zoals met poëzie - dan ben je gedwongen te reageren vanuit je menselijkheid. Daarom hanteer ik poëzie.’
 
DDB: Voor jou is het belangrijk om bewustzijn te creëren. Hoe zou filantropie aan dat doel kunnen bijdragen?
EM: ‘Filantropie betekent gewoon liefde voor de mensen. Tegenwoordig denken mensen dat het betekent dat je eerst rijk moet worden en dan iets terug moet geven zoals Bill Gates of Mark Zuckerberg. Maar dat is niet de essentie van filantropie. Zelfs het allerkleinste ding dat je hebt, kun je delen. Of het nu je tijd is, of je aandacht of je oude kleren. Daarmee deel je de rijkdom en die hoeft niet materieel te zijn. Dat is de boodschap die we willen overbrengen met de How to do good tour.’
 
DDB: Waarom zet je je in voor vluchtelingen en oorlogsslachtoffers?
EM: ‘Nadat we naar de VS waren verhuisd, ging ik op mijn zevende voor het eerst weer terug naar Darfur om familie te bezoeken. Tijdens ons verblijf waren er demonstraties waarbij regeringstroepen op de menigte schoten. Toen ik terug was in de VS, verwachtte ik dat iedereen zou weten wat er gebeurd was. Dat het op het nieuws zou zijn. Maar dat was niet zo. Niemand wist van het geweld in Darfur. Alleen ons gezin. Wat mij diep raakte was wat een van mijn familieleden die nog wel in Darfur woonde zei: ‘Als wij er niet over praten, weet niemand het. Als wij niets doen, zal niemand er over horen. Daardoor realiseerde ik dat het gevecht tegen onderdrukking eigenlijk een gevecht is tegen uitwissing. Dat je bestaan en de herinnering aan je bestaan wordt weggevaagd.’
 
‘Tijdens de oorlog in Soedan werden mensen aangevallen en van hun land verdreven. Daarna werden de voedselvoorraden verbrand en de waterputten vergiftigd zodat mensen niet meer terug konden keren. Stel dat niemand weg zou zijn gekomen en erover gepraat zou hebben. Het zou bijna zijn alsof die mensen nooit hadden bestaan. Het maakt me bang dat mensen zomaar kunnen verdwijnen.’
 
‘Dat is de reden dat ik zoveel tijd en energie besteed aan vluchtelingen. Ik besef hoeveel geluk wij hebben gehad dat we zijn weggekomen. Maar er zijn heel veel mensen, over de hele wereld, die dat geluk niet hebben. En ik hoop dat zo lang ik luister, zolang er iemand is die luistert, we in staat zijn die mensen te blijven horen. Als we dat met velen doen, wordt hopelijk niemand vergeten.’