Over de toekomst van geven

‘Stop nou met dat gemekker over subsidies en kijk naar de nieuwe kansen die filantropie mede biedt om je financiering een nieuw fundament te geven’. Dat was kort samengevat de boodschap die Wim Pijbes afgelopen zondag meegaf aan de Nederlandse cultuursector. Pijbes, bekend als oud-directeur van het Rijksmuseum, is sinds begin 2017 actief als directeur van Droom & Daad, het vermogensfonds van de Rotterdamse familie Van der Vorm. Droom & Daad opereert allerminst als klassieke geldweggever, maar duidelijk als een modern fonds dat stuurt op een social return on investment.
Pijbes was in Buitenhof naar aanleiding van de presentatie die hij deze week geeft in Berlijn op The Art Leaders Network: een conferentie-serie georganiseerd The New York Times. Pijbes heeft het daar over ‘The Future of Giving’ en refereert aan de nieuwe filantropen en filantropische fondsen die een morele verplichting voelen om hun vermogen (deels) weer terug te geven aan de samenleving. Pijbes haalde daarvoor de Engelse frase ‘learn, earn and return’ aan. Dat ‘return’ is echter niet een kwestie van geld rondstrooien, maar een dialoog tussen de (vragende) samenleving en de schenker/investeerder, doceerde Pijbes. ‘Maak eerst vrienden’, aldus Pijbes, die daarmee waarschuwt voor de subsititutiereflex van veel gesubsidieerde instellingen. Die moeten niet op zoek naar een vervangende overheid, maar naar schenkers die ze kunnen interesseren op basis van een uniek verhaal. ‘Makkelijker gezegd dan gedaan’, opperde gastheer Pieter Haegens. ‘Zeker’, gaf Pijbes toe, ‘maar kijk naar voren en blijf niet hangen in subisidie-praat.’
Om zijn betoog kracht bij te zetten refereerde Pijbes aan ‘The Golden Age of Philanthropy’: de transgenerationele vermogensoverdracht van de babyboomers, die geschat wordt op een potentieel van honderd miljard euro in Nederland. Dat getal ontleende Pijbes aan een eerdere schatting van filantropieprof René Bekkers, maar die had betrekking op de vermogensoverdracht voor de periode van 2012 tot 2059: dus ver voorbij de babyboomgeneratie. Bovendien is het nog de vraag hoeveel van deze schatting uiteindelijk via nalatenschappen naar goede/culturele doelen zal gaan. Een punt dat in de verbazing over de grote getallen ondergesneeuwd raakte. Zo komt het Center on Wealth and Philanthropy van Boston College op een totale vermogensoverdracht van liefst 59 biljoen dollar (59.000.000.000.000) in de VS. Daarvan zou 7 biljoen kunnen vrijkomen voor nalatenschappen aan goede doelen: ruim 8%. Vertaald naar Nederland: 8 miljard euro.
 Los van het cijfergegoochel is dit de boodschap: ons denken over vermogen kantelt, ook onder invloed van nieuwe generaties die het pragmatisch idealisme omarmen als alternatief voor het ‘dikke ik’ om deze planeet leefbaar te houden. De toekomst van geven is al begonnen.