VSBfonds liet onlangs een onderzoek uitvoeren naar het werken met vrijwilligers in musea. De resultaten werden vergeleken met gegevens uit eerder onderzoek in 2009 en hebben geresulteerd in een geactualiseerde versie van de publicatie Het museum als vrijwilligersorganisatie. Handleiding en stappenplan voor het maken van vrijwilligersbeleid. Belangrijkste conclusies: een derde van de musea draait volledig op vrijwilligers en musea hebben grote moeite jongere vrijwilligers te werven.
Achtergrond onderzoek
Movisie voerde in het eerste kwartaal van 2016 een 1-meting uit naar vrijwilligerswerk in musea in Nederland. Deze landelijke digitale enquête is ingevuld door 263 respondenten. Ook zijn er twee expertmeetings gehouden. Het resultaten van het onderzoek geven het huidige beeld weer van de ervaringen van musea met het werken met vrijwilligers. Om de ontwikkelingen van de afgelopen jaren te duiden is het resultaat van 2016 vergeleken met dat uit eerder onderzoek in 2009.
Stand van zaken
In totaal zijn binnen de onderzoeksgroep van 263 musea ruim 17.000 vrijwilligers actief. In de gehele museale sector werken ruim 32.000 vrijwilligers (bron: CBS, 2013). Het gemiddeld aantal vrijwilligers per museum is in ruim vijf jaar toegenomen van 53 naar 66 vrijwilligers. Uit het onderzoek blijkt dat bijna een derde van de musea zonder betaalde krachten werkt en volledig op vrijwilligers draait. Een derde van de musea heeft slechts een tot drie betaalde krachten in dienst. In de onderzoeksgroep werken 3.777 betaalde medewerkers, van wie veertig procent bij de zeven grootste musea.
Vrijwilligers werven
De meerderheid van de respondenten (zestig procent) geeft aan voldoende, of zelfs ruim voldoende, vrijwilligers te hebben. Tegelijkertijd geeft twee op de vijf musea aan een tekort aan vrijwilligers te hebben. Het zijn vooral de kleinere musea die te maken hebben met een tekort. Met de groeiende groep van oudere vrijwilligers en de moeite die musea hebben met het werven van jongere vrijwilligers, kan dit volgens de onderzoekers een zorgelijke ontwikkeling zijn voor de toekomst.
Redenen om met vrijwilligers te werken
Financiële noodzaak is de belangrijkste reden voor musea om met vrijwilligers te werken. Maar ook de toegevoegde waarde van vrijwilligers, zoals de expertise die zij met zich meebrengen, het draagvlak in de lokale samenleving en de toegevoegde waarde die zij leveren in de sfeer voor bezoekers spelen volgens de onderzoekers een rol. Er zijn ook musea die een kans willen bieden aan mensen om relevant bezig te zijn, bijvoorbeeld in het kader van re-integratie.
Trends
Met de komst van nieuwe, vaak jongere, vrijwilligers, neemt ook de voorkeur naar korte, concrete opdrachten toe. Deze nemen de plaats in van de meer traditionele, langlopende vrijwilligersactiviteiten. Daarnaast zijn in de afgelopen jaren meer nieuwe vormen van vrijwilligerswerk ontstaan, zoals episodisch vrijwilligerswerk: kortdurend, concreet en afgebakend. Denk aan een week meewerken aan een evenement of incidenteel een handje helpen via een digitale klussenbank.
Daarnaast kunnen gemeenten mensen met een bijstandsuitkering verplicht vrijwilligerswerk laten doen. Dat mag niet betekenen dat iemand het werk overneemt van een bestaande vrijwilliger of betaalde kracht. Het hoeft ook niet gericht te zijn op het vinden van baan. Toch proberen veel gemeenten hier wel rekening mee te houden en maatwerk te leveren.
Tot slot neemt werknemersvrijwilligerswerk toe: het inzetten van kennis, middelen of (vrijwillige) menskracht voor sociale doeleinden vanuit bedrijven. Daarbij valt te denken aan een teamuitje waarbij collega’s samen een buurthuis opknappen of aan een accountant die onder werktijd een museum helpt met het opstellen van de jaarrekening.
Handleiding
In de handleiding van de onderzoekers staat een groot aantal tips om vrijwilligersmanagement in goede banen te leiden. De uitgave wordt afgesloten met een stappenplan voor succesvol vrijwilligersbeleid. In dit stappenplan wordt gebruikt gemaakt van het cyclische proces van de zes B’s: Beschrijven, Binnenhalen, Begeleiden, Basisvoorwaarden, Belonen en Beëindigen. Het doel is om te komen tot een helder geschreven, praktisch en bruikbaar document.
Voor meer informatie, het onderzoek en de handleiding, download het rapport hieronder.
►Wilt u voortaan elke donderdagochtend het laatste nieuws, opinies en achtergronden over de wereld van doneren & sociaal investeren? Voor een geheel kosteloos abonnement op DDB Journaal: klik hier.
nl
