Kunst als vehikel voor een circulaire samenleving

Hoe betrekken we mensen bij gewenste ontwikkelingen in onze samenleving? Hoe laten we ze meedenken, in dit geval over de circulaire samenleving, en bij voorkeur hun steentje bijdragen? Ulrike Hahn onderzocht dit in haar masterscriptie The Art of Circular Economy: Participatory Art for Sensemaking and Planning of the Circular Economy Community. Zij kwam met een verrassende aanbeveling: zet mensen aan het werk met kunstuitingen. Daarmee vergroot je hun betrokkenheid en het helpt mensen een eigen visie op hun woonomgeving te ontwikkelen. Niet alleen stadsplanners maar ook non-profitorganisaties kunnen baat hebben bij deze aanpak, vertelt Ulrike Hahn in een kort gesprek. 
 
1. Je staat op een verjaardagsfeestje en je moet in drie zinnen uitleggen waar je scriptie over gaat, wat zeg je dan?
The Inclusive City Hub Rotterdam stelde de vraag: “Hoe kunnen we een samenleving creëren waar mensen actief onderdeel zijn van de oplossing: een circulaire economie? Mijn antwoord daarop is door mensen te betrekken bij participatieve kunstinterventies. Mensen kunnen daardoor niet alleen op een unieke, plezierige en praktische manier betrokken worden bij de circulaire economie, het helpt mensen ook een visie op hun eigen buurt te ontwikkelen. Uiteindelijk kan dit onderdeel worden van een ontwikkelplan om de buurt te veranderen in een circulaire, inclusieve samenleving voorbewoners doorbewoners. 

2. Wat is de belangrijkste conclusie of aanbeveling die je doet?
Participatieve kunstinterventies ter bewustwording en voor actieve betrokkenheid bij de planning zijn inderdaad een veelbelovende benadering om mensen nader te betrekken bij de circulaire economie in hun buurt. Maar dan moeten nog wel enkele hindernissen overwonnen worden, zoals de mogelijke tegenzin bij mensen die geen ervaring hebben met kunst. 

3. Voor wie is deze scriptie interessant om te lezen?
Stedelijke ontwikkelaars helpt het hun workshops voor participatieve planning verder te ontwikkelen. Non-profit organisaties uit het maatschappelijk middenveld kunnen participatieve kunstinterventies gebruiken voor andere dringende maatschappelijke issues, zoals eenzaamheid onder ouderen of taalproblemen bij werklozen. 
Daarnaast is deze scriptie mede te danken aan informatie van  the Dream Street Project of the Municipality of Urban Development, die burgers laat participeren in de buurtplanning. Ook dit project kan de vruchten plukken van deze scriptie. Toepassing hoeft overigens niet beperkt te blijven tot Rotterdam, of zelfs Nederland. Denk maar aan het European Living Streets project, of soortgelijke projecten voor burgerinitiatieven voor stedelijke ontwikkeling.  

4. Welke concrete aanbevelingen voor de praktijk zou je kunnen geven?
Op basis van geraadpleegd eerder onderzoek, de expert interviews die ik afnam en workshops die ik leidde, zou je de volgende effectieve participatieve kunstinterventie voor bewustwording en planning kunnen opzetten: de structuur omvat een ervarende, beschouwelijke, denkende en handelende fase. In de eerste, ervarende, fase, kan de vormgeving van de samenleving aan de orde komen, en wat de circulaire economie voor haar kan betekenen. Met voorbeelden van al ingerichte duurzame communities. Dit deel bevat ook de praktische participatieve kunstopdracht, waarin deelnemers een schets of model produceren  op de vraag: hoe ziet u uw community in het licht van de circulaire economie? Eerdere voorbeelden van vergelijkbare sessies kunnen de deelnemers helpen in hun creativiteit. De locatie is bij voorkeur in de community zelf. Verf, klei en stenen kunnen bijvoorbeeld als materiaal worden gebruikt en er moeten meer dan drie deelnemers zijn. Wat betreft de framing van de interventie kunnen we woorden als kunst en creativiteit beter vermijden, kunnen we het beste open vragen stellen over de participatieve kunstopdracht en dienen we ruimte te laten voor zorgen bij de deelnemers. Mensen die liever niet met kunstmaterialen willen werken, kunnen we bijstaan. Wie meer informatie wil of een workshopbegeleider wenst die zowel kennis heeft van duurzaamheid als (participatieve) kunst, kan altijd cntact met mij opnemen.  
 
Coach: Prof. Lucas Meijs 
Co-reader: Dr. Guido Berens 
Programme: MSc. Global Business & Sustainability 
Faculty: Rotterdam School of Management (RSM) 
Institution: Erasmus University 
Date:14 augustus 2018