nl
Successiebelasting is geen nieuwigheid. Keizer Augustus voerde 2000 jaar geleden al de ‘Vicesina Hereditatium’. Het tarief was 5% met vrijstellingen voor familie en charitatieve giften. De Romeinse fiscus stimuleerde dus al goed doen!
In Nederland betaal je nu 10% tot 40%, afhankelijk van de familieband. Er is een vrijstelling die varieert van €2200,- voor neven, nichten en niet-bloedverwanten tot €21.000 voor kinderen*.
De Britten noemen deze belasting heel plastisch Death Tax. Zij hoeven er overigens minder vaak onder te kreunen: pas vanaf 325.000 pond betaal je belasting, het tarief is 40%.
In vrijwel alle westerse landen bestaat een vorm van erfbelasting, maar ieder land heeft z’n eigen regels. België spant de kroon met drie verschillende regimes in Vlaanderen, Wallonië en Brussel. Onze Belgische ANBI-broeders heten ‘Verenigingen zonder Winstoogmerk’. Zij hebben daar het duo-legaat omarmt; een soort fiscaal-erfrechtelijke goocheltruck die de nalatenschap via het goede doel naar particulieren leidt, met een lagere totale successiebelasting. Dat levert een substantiële stimulans aan testateurs om ook een deel aan goede doelen te geven. Helaas wordt vanaf volgend jaar deze maas in de Vlaamse wet gedicht, maar in ruil hiervoor krijgen goede doelen een gehele vrijstelling. Over deze Belgische manier van spelen met de fiscus moeten we als Nederlanders geen grappen maken. Wij zijn geen haar beter! Eenzelfde gat in de Nederlandse wet, door goede doelen breed aangeprezen, werd hier in de jaren negentig gedicht.
In Nederland is de erfbelasting in 2010 geheel hervormd. Het maximale tarief van 63% ging omlaag naar 40%, maar ook veel sluipwegen werden afgesloten. De Nederlandse fiscus ging het nalaten aan goede doelen nog meer stimuleren: goede doelen gingen van het lage 11% tarief naar een volledige vrijstelling. Maar wel met strengere eisen via de nieuwe ANBI-rangschikking.
Wie even meerekent ziet dat Nederland het nalaten aan goede doelen nu dus achtmaal meer stimuleert dan Keizer Augustus rond het begin van de jaartelling. Dat maakt Nederland een echt (erf)belastingparadijs voor non-proforganisaties. 100% van het nagelatene komt bij het goede doel. En bovendien worden mensen zonder kinderen sterk gestimuleerd om aan goede doelen na te laten. Zonder goede doelen wordt hun nalatenschap al snel tegen 30% tot 40% belast.
Toch moeten we erfbelasting geen al te grote rol geven. Uit onderzoek naar geefmotieven rond nalaten aan goede doelen blijkt dat het voorkómen van erfbelasting vaak een ondersteunend, maar zelden een hoofdmotief is.
Blijft dit Nederlandse (erf)belastingparadijs voor goede doelen onaangetast? De geschiedenis leert dat er regelmatig wordt gesleuteld aan belastingregels, en ook aan de erfbelasting. Maar welke kant zal het opgaan?
De Franse econoom Thomas Piketty heeft onze aandacht gevestigd op de groeiende economische ongelijkheid door accumulatie van vermogen. Een gedetailleerd onderzoek van CPB in 2019 laat zien ons huidige erfstelsel in Nederland niet tot verrijking van een kleine groep leidt. Toch wordt er in de politiek over aanpassingen aan erfbelasting nagedacht, want daarmee kan je vermogensverschillen wel verkleinen. De recente verkiezingsprogramma’s zijn duidelijk. De linkse partijen (PvdA, SP GL, D66) willen een hogere erfbelasting, VVD en CDA kiezen conservatief voor niet-veranderen. PVV wil, populistisch, de erfbelasting geheel afschaffen.
Gezien de politieke verhoudingen nu, lijken er voor goede doelen dus weinig risico’s te zijn. Voor het verlagen van de erfbelasting lijkt voorlopig geen meerderheid, verhogen komt eerder in zicht. Een beetje fondsenwerver hoort dus (in ieder geval beroepsmatig) links te stemmen. Want een hoger erfbelastingtarief voor particulieren leidt tot meer inkomsten uit nalatenschappen voor goede doelen.
Wel is er nog een andere bedreiging voor het erf-belastingparadijs van goede doelen. D66 komt op voor de groeiende groep van alleenstaanden zonder kinderen. Die zouden aan een zelfgekozen persoon moeten kunnen nalaten tegen het lage partnertarief. Niet onrealistisch: de Vlamingen gaan ons voor. Zij mogen volgend jaar in hun testament niet-familieleden aanwijzen die tot €15.000 vrijwel onbelast kunnen erven. Het wordt interessant om te zien of onze zuiderburen die optie ook gaan gebruiken. Ook om in te schatten wat zo’n maatregel gaat betekenen voor het Nederlandse erf-belastingparadijs dat bijdraagt aan de groeiende inkomsten uit nalatenschappen voor goede doelen.
*Voor de actuele, uitgebreide tarieven zie: Ik moet erfbelasting betalen - wat is het tarief in 2021? (belastingdienst.nl)
>CPB-rapport effect van erfenissen
DDB Expert Arjen van Ketel is een 'oude rot' in fondsenwerving. Sinds 2001 specialiseert hij zich in de werving van nalatenschappen. Hij ondersteunde meer dan vijftig non-profits met onderzoek, strategieontwikkeling en de uitvoering van hun wervingscampagnes, onder andere via telemarketing. Zo is hij initiatiefnemer van de Richtlijn werving nalatenschappen en schrijver van het Handboek Nalatenschappen. Hij leidt het jaarlijkse onderzoek Legacy Foresight in Nederland en de Leergang Werving Nalatenschappen.
Meer artikelen van Arjen over nalatenschappen lezen? Klik hier.
