Door zelf een ANBI op te richten profiteren vermogenden van de giftenaftrek in de inkomstenbelasting. Uit het rapport ’Licht uit, spot aan: de vermogensverdeling’, blijkt dat vermogenden regelmatig van dit belastingvoordeel gebruikmaken, door aandelen of een schilderij aan de ANBI verkopen.
De mogelijkheid om giften aan ANBI’s onder bepaalde voorwaarden af te trekken van de inkomstenbelasting, is in de wet opgenomen om donaties aan goede doelen te stimuleren. Uit het rapport blijkt dat mensen een eigen ANBI oprichten en vervolgens aandelen in de eigen bv of een schilderij aan de ANBI verkopen. Het gaat dan om het bloot eigendom: de ANBI is wel eigenaar, maar mag er geen gebruik van maken. De schenker betaalt minder inkomstenbelasting omdat het gedoneerde niet langer tot het privévermogen behoort en hij of zij kan de donatie aftrekken als , periodieke gift.
De mogelijkheid tot fraude is vooral te wijten aan gebrekkig toezicht. ANBI’s dienen negentig procent van hun vermogen ten goede te laten komen aan het algemeen nut en bestuurders het geld niet gebruiken alsof het van henzelf is. In het adviesrapport Toezicht op Algemeen concludeerde de adviescommissie echter al dat het toezicht door een gebrek aan gegevens en beperkte capaciteit bij de Belastingdienst tekortschiet
De FIN reageerde ook op het nieuws: “De leden van de FIN herkennen zich niet in dat beeld. Wij staan voor transparantie, voor strenge controle en zijn tegen elke vorm van misbruik. De steun aan alle ANBI’s die Nederland rijk is, is zeer belangrijk, dat koesteren we en daar zijn we zuinig op. Daarom zijn we voor een strenge controle door de Belastingdienst. Als daar meer capaciteit voor nodig is, dan ondersteunen wij dat van harte. Daarnaast nemen wij ook onze eigen verantwoordelijkheid door zelfregulering.”