nl
Goed dat de overheid haar burgers wil beschermen: (fiscaal aftrekbare) giften aan maatschappelijke organisaties zijn immers bedoeld om het algemeen nut te dienen. Daar valt het salaris voor een haatprediker niet onder, en, een stap verder, ook de aanschaf van een AK47 of een pondje semtex niet.
Nieuw is deze alertheid niet: kort na ‘nine eleven’ vond op verzoek van de VS een groot onderzoek plaats binnen de EU naar terrorismefinanciering via civil society-organisaties. Nederland stond in 2004 met dit onderzoek vooraan in de rij. De netto-vangst: twee verdachte kerkgenootschappen; geen vervolgactie. Daarna hoorde je er niets meer over.
Intussen zijn we vijftien jaar verder. Hoe maak je anno 2019 ongewenste invloed zichtbaar en voorkom je financiering van mensen en middelen die onze democratische rechtstaat ondermijnen of zelfs aanvallen?
Je mag hopen dat de veiligheidsdiensten daar toch wel bovenop zitten, maar het kabinet neemt geen halve maatregelen. Minister Dekker van Rechtsbescherming en zijn ambtenaren hebben een wetsvoorstel gemaakt waarin alle maatschappelijke organisaties verplicht worden om alle donaties boven de 15 mille openbaar te maken.
Alle organisaties? Yup. Want je mag niet alleen de moskeeën uitzonderen: dat zou discriminatie zijn. De wet is derhalve lekker breed ingericht en treft 223.000 stichtingen, 129.000 verenigingen en 1600 kerkgenootschappen. Zij moeten op hun site of bij de KvK major donors (uit binnen- en buitenland) met naam, bedrag en woonplaats publiek maken. Wie dit niet doet, begaat een economisch delict.
Waarom alleen schenkingen boven de 15 mille? Nou ja, uh, omdat je ergens een grens moet trekken en zelfs Dekker wel snapt dat transparantieverplichting van een honderdje hier en een vijftigje daar op een verantwoordings-Armageddon zou uitdraaien voor de penningmeesters van de dorpsfanfare, de speeltuinvereniging en de rolstoelbasketbalclub. En dan zwijgen we even over pakkans en handhaving. Dus 15 mille is dan een mooi poldercompromis dat de kleingevende schapen van de grootgevende bokken scheidt. De gedachte is dat de ondermijning van onze democratie vooral door major donors gefinancierd wordt: grote stappen, snel thuis. Maar heel solide is deze redenering natuurlijk niet, zoals het volgende voorbeeld aangeeft.
Anderhalve ton in de vorm van tien donaties van €14.999 aan welke dubieuze stichting of vereniging ook, zijn onder de nieuwe wet geen probleem. Een jaarlijkse donatie van een ton aan COC Nederland door een tot dan toe anonieme schenker uit een kleine, gereformeerde dorpsgemeenschap zeer waarschijnlijk wel. Als wantrouwen het leidende beginsel is van je wetgeving, kan verplichte ‘naming’ ook tot desastreuze ‘shaming’ leiden. Maar in elk geval tot het doorbreken van de door Mattheüs zo gepropageerde stilte die veel major donors als een filantropische basisvoorwaarde beschouwen: een geefcultuurding dat volledig aan Dekker c.s. voorbij lijkt te zijn gegaan.
En daar wringt de schoen nadrukkelijk. Draagt het huidige wetsvoorstel bij aan het voorkomen dat buitenlandse financiers onwenselijke invloed kopen bij civil society-organisaties?
In veel reacties wordt gesproken over een ‘kanon’ dat Dekker in stelling brengt voor ‘een mug’. Maar dat is te veel eer voor de bedieners van het kanon, dat prachtige precisie-instrument. Het lijkt erop dat van gericht schieten geen sprake is: het is vooral het aantal decibellen van de knal die meer dan een kwart miljoen stichtingen en verenigingen hoog in de administratiegordijnen jaagt. En die de privacy, veiligheid en de geefbereidheid van alle bonafide grootgevers ijskoud op het spel te zet.
Terwijl de overheid haar burgers links dreigt met de verschrikkelijkste AVG-sancties, lanceert ze op rechts een wet die zonder blikken of blozen een kwart miljoen stichtingen en verenigingen treft en erop neerkomt dat alle major donors in Nederland pardoes hun zakken moeten leegmaken ten overstaan van de gehele natie. Ai: daar gaan de terrorismefinanciers vast heel erg bang van worden. Door Dekkers wet zullen ze het nu wel uit hun hoofd laten om anti-democratische doelen te spekken! Nou, dat probleem is ook weer mooi opgelost...
Dekkers draak - over de uitvoering en handhaving met de anderhalve fiscale bromsnor die we hebben begin ik niet eens - doet denken aan de muur die Trump wil bouwen aan de zuidgrens van zijn land. Iedereen weet dat zo’n middeleeuwse muur de illegale influx niet gaat tegenhouden, maar dat ding moet er uit politieke motieven coute que coute toch komen. Het is een doorzichtig zoethoudertje voor 'the base' die om law & order schreeuwt. Een illusie en een schijnzekerheid waaraan iedereen verplicht moet meebetalen. De nationale shutdown van grootgeven kan straks beginnen. Dekkertje, Dekkertje: dit gaat 'm echt niet worden.
►Wilt u zelf ook reageren op het wetsvoorstel? Mooi klusje voor een sombere zondagmiddag: klik hier
Wat vindt u? Bent u het eens met deze column, of juist (helemaal) niet?
Stuur uw reactie aan: media@lenthe.nl
