nl
Als social entrepreneurs, zo definiëren zowel Maarten van Dam als Noa Lodeizen zich. Ze ondernemen met een maatschappelijke visie. Het is een term die in de jaren tachtig voor het eerst opduikt rond Bill Drayton, die met zijn organisatie Ashoka besluit maatschappelijke vernieuwers te ondersteunen met startkapitaal. Maarten van Dam ging de weg van social entrepreneurship op via, onder andere, een cattlefarm in Mozambique. Noa Lodeizen via de internationale ngo Young in Prison.
Wanneer zagen jullie het licht?
Maarten van Dam: ‘Na mijn master business administration wilde ik geld verdienen. Ik vertrok eerst naar het voormalig Oostblok - toen een opkomende markt - waar ik van alles opzette, zelfs een Febo-muur in Warschau. Maar het werd een kunstje en ik kreeg al snel het idee dat er méér moest zijn. Dat ik kinderen kreeg, speelde ongetwijfeld ook een rol. Toen drong het tot me door dat ik iets moest gaan doen wat bijdraagt aan hun toekomst.’
Noa Lodeizen: ‘Ik kreeg steeds sterker het idee dat we voor zulke complexe problemen staan, dat je die niet meer kunt oplossen binnen de bestaande structuren. Uit mijn ervaringen met jongeren in de gevangenis bleek wat je kunt bereiken als je mensen instrumenten aanreikt om zelf iets te gaan ondernemen. Dat was voor mij een eye opener.’
Wanneer steek je geld in een project?
Maarten van Dam: ‘De projecten waarin wij investeren moeten aan een aantal eisen voldoen: het moet gaan om een bedrijf, dat is opgericht om een oplossing te bieden voor een serieus maatschappelijk probleem. En het moet winst maken om te kunnen continueren.’ Noa Lodeizen: ‘Alles is bij ons gericht op systeemverandering. We geloven in het empoweren van mensen. Stel je mensen centraal in plaats van het systeem? Zorgt je project dat ze in staat zijn van een afstand naar hun eigen doelen te kijken en zich af te vragen: ben ik goed bezig?’
Maarten van Dam: ‘Dat is precies wat wij ook doen. We investeren niet in Fairphone, maar in het Bas ( van Abel – red) en zijn team. Eerst wie, dan wat.’
Zit er niet een gevaar aan de sturende invloed van mensen met geld?
Maarten van Dam: ‘Wie geld heeft bepaalt in grote mate, dat is nooit anders geweest. Maar als coöperatie hebben wij zo onze principes: onze 140 leden besluiten samen of we al dan niet een investering doen. Daarbij functioneren we als een goed familiebedrijf en gaat het bij ons om de impact én de langetermijnwinst We steken bijvoorbeeld voor Fairphone geld in een mission statement en niet in de aankoop van schermpjes.’
Noa Lodeizen: ‘Ik ben daar heel realistisch in: een bulk geld is enorm sturend, dus je moet heel alert blijven op wat je ermee doet. En er zijn duidelijke dilemma’s. Organisaties als Uber of Airbnb zijn begonnen als sympathieke initiatieven die inspelen op de deeleconomie. Maar naarmate ze groeien, zie je ook de keerzijde van hun succes ontstaan.’
Wat moet er veranderen om een goed functionerende civil society te krijgen waarin civil power zich kan ontplooien?
Noa Lodeizen: ‘We moeten af van het huidige, logge systeem dat vernieuwing in de weg zit. Neem het totaal van ngo’s: die zijn nu elkaars concurrent in het goededoelenveld. Dat zijn toch perverse prikkels? Waarom zoeken we niet naar een vorm van samenwerking in plaats van dat iedereen zijn eigen doelen nastreeft? En dan geen projectmatige, maar een langdurige, systematische samenwerking. En neem het aanvragen van subsidies bij de overheid. Dat kost simpelweg te veel tijd, geld en energie. Het gaat veel te traag en de overheid handelt vanuit wantrouwen. Dat maakt het onmogelijk om vernieuwing te omarmen. Ik zou daar dolgraag aan werken, maar helaas vindt niemand system change interessant. Men investeert liever in een concreet project.’
Maarten van Dam: ‘Ik herken dat wel, maar wij proberen zo’n systeemverandering via een andere weg op gang te brengen. Bijvoorbeeld door te investeren in Inspirafarms, koeling en processing containers op zonne-energie waarin landbouwproducten kunnen worden verwerkt zodat je niet dertig procent verliest aan bederf. Daar zijn er inmiddels zestig van verkocht en we zien nu dat boeren zich gaan specialiseren: de een gaat de container runnen, de andere neemt het land over. Zo krijg je een vorm van zelforganisatie die anders niet zou zijn ontstaan.’
Moet de overheid op afstand gaan staan zodat burgers meer ruimte krijgen de samenleving naar hun hand te zetten?
Maarten van Dam: ‘Dat is een interessante vraag: in hoeverre laat je de gemeenschap bepalen wat er moet gebeuren? In de praktijk zie je dat die vraag al beantwoord wordt met ‘ja’.’
Noa Lodeizen: ‘In mijn ideale situatie moet iedereen het zelf doen en is de overheid niet meer dan een verbinder. We denken nu nog te veel in hiërarchie. Daar moeten we vanaf.’
Maarten van Dam: ‘De overheid kan ons niet voorgaan, want ze heeft haar eigen tempo. Dus laat ze maar volgen. Persoonlijk probeer ik ook zo min mogelijk van de overheid afhankelijk te zijn. Maar als investeerders mogen we ook wel wat harder lopen hoor en minder naar zekerheiden zoeken. Wat sneller investeren.’
Hoe nu verder dan?
Noa Lodeizen: ‘Ik zie altijd mogelijkheden, in iedereen. Het zou mooi zijn als meer mensen het voortouw nemen voor verandering en de rest daarin meenemen.’
Maarten van Dam: ‘Ik heb een groot vertrouwen in de markt. Er is maar 15% van de bevolking nodig om een verandering in gang te zetten, hè? Dan heb je al een kantelpunt.’
Zij komen ook naar Civil Power:
Marc van den Tweel (Natuurmonumenten)
Tom Oostrom (Nierstichting)
Ramses Man (Conservation International Europe)
Ruud van de Ven (Van Lanschot Private Office)
Marc Damen (De Zonnebloem)
Annemiek Hoogeboom (Novamedia)
Wilt u deelnemen aan Civil Power 2018? Klik dan hier.
Maarten van Dam is Investor Relations bij Pymwymic (Put Your Money where Your Meaning is Community). In Pymwymic zetten investeerders zich in voor Europese bedrijven die bijdragen aan Healthy Ecosystems. De coöperatie investeerde onder ander 2,5 miljoen euro in de Fairphone. Pymwymic.com
Noa Lodeizenis director van Ashoka Netherlands. Ashoka (‘Everyone a Changemaker’) is een mondiaal netwerk van social entrepreneurs. De organisatie zet zich in voor empowerment van mensen om hen in staat te stellen oplossingen te vinden voor maatschappelijke en milieukwesties. ashoka.org
