nl
Hoofdpersoon in dit verhaal is Erich Schwam, zoon van een Weense arts, die in de Tweede Wereldoorlog met zijn familie in het dorp toevlucht vindt en zo de nazi’s weet te ontlopen. Het dorp helpt niet alleen de familie Schwam: meer dan drieduizend mensen vinden er een veilig onderkomen. Een bijzondere prestatie van deze kleine gemeenschap, waarvoor het ook de Yad Vashem-onderscheiding krijgt. Schwam’s ouders keren na de oorlog terug naar Oostenrijk, maar zelf gaat Erich farmacie studeren in Lyon. Hij trouwt daar, maar het huwelijk blijft kinderloos. Eind 2019 overlijdt Schwam, 90 jaar oud. Hij is dan al weduwnaar en de notaris meldt zijn nalatenschap bij de gemeente aan. Die komt onverwacht. De gemeente is natuurlijk heel blij en bestemt de nalatenschap voor onderwijs en jeugdzorg.
Rode Kruis en UvA
Zo’n grote en onverwachte begunstiging lijkt een uitzonderlijk voorval, maar wie de nalatenschapswereld kent, weet dat veel meer organisaties wel eens zo’n bijzondere nalatenschap ontvangen. Vaak is het ‘zaadje’ al heel lang geleden geplant. Zelf sprak ik een vrouw die als kind na het Jappenkamp met de boot terugkwam naar Nederland. In het Suezkanaal maakten zij een stop en ontving ze warme kleren van het Rode Kruis. Die organisatie zou ze vijftig jaar later als eerste in haar testament zetten.
Of denk aan de nalatenschap die de Universiteit van Amsterdam enkele jaren geleden van mevrouw Jaarsma ontving. Haar vermogen van 4 miljoen euro viel in twee fondsen. In één fonds eert zij haar moeder, die haar, tegen de tijdgeest in, liet studeren. Met het andere gedenkt ze haar overleden dochter. Die hele constructie had ze met een oud-studiegenoot/notaris uitgewerkt en opgezet, maar daar wist de universiteit verder niets van.
Universiteit van Utrecht
Ook de Universiteit Utrecht ontving zo’n grote nalatenschap. Mevrouw van Leerzen studeerde er af als arts in 1959, maar zou door de zorg voor haar ouders nooit haar vak uitoefenen. Haar hele vermogen van 1,2 miljoen euro ging naar de daarover niet ingelichte universiteit. Onderzoek na haar overlijden schetst het beeld van ouders die alles investeren in hun enige kind, een hardstuderende dochter en een niet gerealiseerde carrière.
Persoonlijke aanleiding
Wat de nalatenschappen gemeen hebben, is dat er een zeer persoonlijke aanleiding aan ten grondslag ligt. De nalatenschap is nauw verbonden met het eigen levensverhaal van mensen en niet zelden met hele vroege ervaringen in het leven. Die verbinding wordt ook vanuit een heel andere bron ondersteund. Recent hersenonderzoek laat de koppeling op neurologisch niveau zien. De Amerikaanse hoogleraar Russel James ondervroeg mensen over hun nalatenschap. Op de gelijktijdig gemaakte MRI-scan zie je dan het hersendeel actief worden dat over het levensverhaal gaat. Maar ook meer conventioneel onderzoek naar denken en overwegingen rond nalaten sluit daarbij aan.
Schijnbaar uit het niets...
Opvallend in de bovengenoemde nalatenschappen is ook de motivatie om ‘iets terug doen’ voor wat men zelf of een verwante in het leven heeft ontvangen of meegemaakt. En wellicht ook de motivatie om dat iets, of die ander te erkennen en te doen voorleven
Schijnbaar komen de bovengenoemde nalatenschappen uit het niets. De burgemeester van het Frane bergdorp werd verrast door het notarisbericht. Net als beide universiteiten. Goede doelen in Nederland kennen 50% van de erflaters niet bij leven, althans, dat denken ze als ze hun database raadplegen. Uit Brits onderzoek van Legacy Foresight weten we dat slechts 4% van erflaters er echt voor kiest om anoniem te blijven én ook bij leven niet te geven. Er zijn naast donateurs ook veel mensen die zelf veronderstellen wel een relatie met het goede doel te hebben, maar die niet in de database terug te vinden zijn.
Dat zien we bij onze voorbeelden ook. Eric Schwam bleek wel bij leven al contact te hebben gehad met de voorganger van de Franse burgemeester. Mevrouw Jaarsma had de hele opzet van de nalatenschap met iemand van haar faculteit besproken. En mevrouw van Leerzen zat nog ver weg in een bestand van oud-studenten.
De meeste gemaakte fout?
Welke lessen trekken we daar nu uit voor de verbetering van ons nalatenschappenprogramma?
Allereerst de meest gemaakte fout: Wat de ontvangende organisatie na de dood van de erflater gaat doen is geen goede propositie en ook niet de juiste manier om het over de toekomst te hebben. Soms is er behoefte om ook over de toekomst te spreken, maar besteding van de nalatenschap is slechts af en toe een relevant onderwerp.
Maak het wel mogelijk dat mensen hun eigen levensverhaal herkennen in jouw organisatie. Zet in de communicatie de visie en missie van je organisatie voorop, en wat de organisatie in het verleden al heeft bereikt. Luister goed naar de oudere achterban, laat hun verhaal doorklinken in je communicatie. Deel de levensverhalen van andere (toekomstige) erflaters. Geef erkenning en verbinding rond de waarden van de potentiële erflater.
Geef herkenning en erkenning
Geef ook ruimte om mensen via de nalatenschap te gedenken, pols of daar een behoefte ligt.
Bedenk ten slotte dat in de bovengenoemde casussen de nalatenschap ook via een andere organisatie gegeven had kunnen worden. Schwam had voor een sociale instelling in zijn dorp kunnen kiezen, of voor een eigen fonds. En ook de nalatenschappen bij de universiteiten hadden er anders uit kunnen zien. Maar ze gingen naar de organisatie die het vertrouwen hadden. Dat is waar we aan kunnen werken. Geef mensen de kans om oude relaties met je organisatie te herstellen of te intensiveren. Geef herkenning en erkenning. Betrek ze waar mogelijk met het huidige werk en daarmee vertrouwen in je organisatie.
DDB Expert Arjen van Ketel is een 'oude rot' in fondsenwerving. Sinds 2001 specialiseert hij zich in de werving van nalatenschappen. Hij ondersteunde meer dan vijftig non-profits met onderzoek, strategieontwikkeling en de uitvoering van hun wervingscampagnes, onder andere via telemarketing. Zo is hij initiatiefnemer van de Richtlijn werving nalatenschappen en schrijver van het Handboek Nalatenschappen. Hij leidt het jaarlijkse onderzoek Legacy Foresight in Nederland en de Leergang Werving Nalatenschappen.
Meer artikelen van Arjen over nalatenschappen lezen? Klik hier.
