nl
Door Rense Bos*
Je houdt je bezig met verschillende stichtingen, ngo’s en je investeert ook financieel in bijvoorbeeld de Impact Hub en Ubiquity University. Hoe ben je daartoe gekomen?
‘Ik was een dromerig kind dat echt met de engelen kon verkeren. Op de Montessori kleuterschool had ik een imaginaire vriendin. Mijn ouders dachten toen dat het beter zou zijn als ik naar een gewone school zou gaan. Op die nieuwe school waren allemaal machtsspelletjes aan de gang: die mag wel meedoen met touwtjespringen, die mag niet meedoen met touwtjespringen, die heeft het voor het zeggen en die niet. Dat kende ik helemaal niet. Dat was niet zo in de Montessori-wereld. Dus ik heb daar een stuk van mezelf afgesloten. Ik heb geleerd hoe ik in de conventionele, traditionele wereld moest functioneren. Dat heb ik heel erg goed geleerd. Ik werd er heel erg verdrietig van, maar ik kon het wel heel goed.’
‘Toen zijn er eigenlijk twee kantelmomenten geweest. Ik was verloofd en kreeg twee keer een droom waarin ik voor het altaar ‘nee’ zei. Daarna heb ik die verloving verbroken en dat is het moment waarop ik dacht: dat hele huwelijk en kinderen krijgen trekt mij niet. Ik zie dat helemaal niet voor me als een gelukkig iets. Vervolgens ben ik naar Amsterdam gegaan en ben een eigen bedrijf begonnen. Op een dag zat ik achter m’n bureau en van het ene op het andere moment werd er een soort sluier weggetrokken en verschoof er iets binnenin mij. Ik dacht ineens: ik zit hier voor ABN AMRO te werken maar wat financieren zij eigenlijk? Wat zijn eigenlijk hun criteria? Ik zit voor AkzoNobel te werken. Wat doen zij eigenlijk met hun chemisch afval?’
‘De enige logische conclusie was toen om mijn bedrijf te verkopen. Dat was ook een periode waar ik nieuwe vrienden moest gaan zoeken. De meeste vrienden uit mijn studententijd waren wél gezinnen gaan vormen. Dat is toch een heel ander pad dan in Amsterdam wonen, zonder kinderen en een eigen bedrijf hebben. Na de verkoop van mijn bedrijf was er een vrij veld. Daar heb ik nieuwe maten gevonden, want er bleken al allemaal mensen te zijn die net zo dachten als ik. Daar heb ik voor een deel ook de lijn van vroeger, toen ik met de energetische, spirituele wereld in verband stond, weer opgepikt. Van daaruit is het eigenlijk heel logisch om te denken dat je deelt wat jou aan fortuin toevalt. Wat vanaf toen op mijn pad is gekomen, zijn projecten waardoor het bewustzijn wordt ontwikkeld.’
Je zegt dat het voor jou heel logisch was die nieuwe weg te bewandelen. Wat maakt het voor jou logisch?
‘Als je je bewust wordt van de eenheid der dingen en gedragingen en je ziet de effecten, dan kun je jezelf daarvoor niet meer afsluiten. Ik heb nu eenmaal geen belangstelling voor een boot op de Middellandse Zee. Ik ga liever aan de slag met mensen en zoek initiatieven waarvan ik het gevoel heb dat ze bijdragen aan de ontwikkeling van bewustzijn. Want alles begint met bewustzijn.’
Wat is bewustzijn?
‘Bewustzijn is, denk ik, dat wat ons allemaal überhaupt leven geeft. Je kunt ook zeggen dat bewustzijn een type informatie is waardoor we de hele tijd ‘in formatie’ zijn. Dan denk ik dat het aan ons als mens is om te kijken hoe ver je je kunt ontwikkelen om zo schoon mogelijk met die informatie om te gaan.’
En wat heeft je dan doen besluiten om ook je financiële vermogen in te zetten om te investeren?
‘Mijn financiën kwamen van verschillende kanten. Ik kreeg een kleine erfenis van mijn oma. Toen ging ik met mijn eigen communicatiebureau onevenredig veel verdienen en kreeg ik ook nog geld van mijn ouders. Daarna verkocht ik mijn communicatiebureau en kreeg ik nog meer geld van mijn ouders. Vervolgens verkocht ik mijn huis voor het dubbele van wat ik ervoor had betaald. Ik realiseerde me dat er van alle kanten geld naar mij toe kwam en dat ik dus mijn tijd en capaciteit kon inzetten op plekken waar het geld niet stroomt of nog niet stroomt, maar die naar mijn idee wel belangrijk zijn.’
Jij kiest ervoor om je geld actief in te zetten, wat is jouw afweging daarbij?
‘Ik had groot geluk. Toen ik midden jaren negentig mijn bedrijf verkocht, was mijn zusje lid van het Social Venture Network. Zij vertelde mij dat het ook iets voor mij kon zijn. Dat klopte, ik ben daar helemaal ingegaan. Daar vond ik mensen die ook nadachten over wat eigenlijk de rol van een bedrijf is. Dat is toch veel meer dan zoveel mogelijk winst maken voor de eigenaar of aandeelhouders of wie dan ook? Eigenlijk heb je een maatschappelijke rol als bedrijf, maar hoe zit dat dan in elkaar? We hebben samen veel geleerd in dat veld. We noemden dat toen sociaal en milieubewust ondernemen. Verantwoord ondernemen. Het was een geweldige exploratie.’
‘Vanuit het werk met het Social Venture Network kwam op een gegeven moment ook de gedachte op hoe degenen die wat geld hadden konden investeren in degenen die het nodig hebben. Want we zitten hier met z’n allen in dat netwerk en als daar iemand iets doet wat mijn droom waarmaakt, dan kan ik daar of geld aan geven of geld in steken. We hadden nog geen woorden voor wat we deden. Anderen vonden ons te idealistisch, maar als je gelooft in een groene wereld, dat economie en ecologie hand in hand gaan, dan wil je toch samen kijken hoe je dat waar kan maken? Het was fantastisch om aan het begin van die bewustwording te staan.’
Wat betekent het woord impact voor jou?
‘Ik vind impact een verschrikkelijk woord, omdat het volgens mij vanuit Defensie komt. Wat is de impact van een bom? Afgezien daarvan denk ik dat we met dat impact investeren zoveel mogelijk aspecten proberen te bekijken van waar je de levenskracht kunt ondersteunen. Waar kun je een positieve bijdrage leveren aan de levenskracht die via ons tot manifestatie komt?’
Wat is levenskracht?
‘De levenskracht zou ik zeggen, is de vitaliteit die hier op aarde is. Dus bewustzijn zit overal in. Vitaliteit is wat vormgeeft aan wat leeft. Kun je die helpen in plaats van beknellen? En het is niet eenvoudig, want met de meeste dingen die we doen, overzien we de gevolgen niet. Ik had het er vroeger met mijn vader wel eens over, die in 1963 Silent Spring van Rachel Carson heeft gelezen. Maar hij zei: We dachten gewoon niet aan het milieu. We dachten er gewoon niet aan en nu zie ik met een heleboel dingen, met terugwerkende kracht, wat we gedaan hebben.’
‘Maar we creëren voortdurend dingen, kijk bijvoorbeeld naar social media, die onbedoelde neveneffecten hebben. Dat zal met impact vast ook weer zo zijn. Een wijder bewustzijn is dat je meer aspecten mee kunt nemen en mee kunt wegen in wat je doet. Zo weeg je met impact investeren veel meer aspecten mee dan alleen de idee dat een bedrijf winst maakt voor zichzelf, voor zijn eigen toekomst en zijn eigen aandeelhouders.’
Als je naar de toekomst kijkt, naar de volgende generaties: Wat is een goede voorouder? En wat betekent dat voor jou?
‘In z’n algemeenheid door vanuit liefde te leven in plaats van vanuit angst. En de angst te zien wanneer die komt, want die komt natuurlijk af en toe. En door met wat je vermag - want vermogen is in het Nederlands een mooi woord - door wat je vermag in je capaciteiten, je tijd, je geld in te zetten voor wat jij, met het bewustzijn dat je hebt, denkt dat het beste is.
‘Het valt me op in onze cultuur dat wij een kort geheugen hebben. Ik weet hoe mijn grootouders heetten maar ik weet al niet meer hoe mijn overgrootouders heetten. Ik ben natuurlijk geen ouder, maar ik ben wel een tante en van mijn nichten en neven krijg ik terug dat ik ze de ogen open voor bewust leven, maar ook de kunst en voor andere manieren van kijken.’
‘Toen ik vijftig werd heb ik een herendiner gegeven. Mijn vader heeft daar gespeecht. Hij vertelde dat ik toen ik twee was een keer achter hem aan liep en hem nadeed. Hij was gewichtig aan het doen en liep met zijn handen op zijn rug. We liepen langs het kanaal in Utrecht. Daar zaten twee dames op een bankje die zeiden: “Wat schattig, dat meisje loopt net zoals d’r vader.” Hij zei tijdens het diner: “Dat is eigenlijk de laatste keer dat jij hebt gedaan wat ik deed. Ik heb geleerd dat ik vaak totaal niet begrijp waar je mee bezig bent maar dat ik het dan tien jaar later wel in de krant lees”.
Nu is waar ik me mee bezig heb gehouden best mainstream geworden. Hoe denk ik dat de volgende generaties over me zullen denken? Ik hoop als iemand die het goed met de wereld voorhad en voorliep en daar ook wel gevolg aan heeft gegeven.’
Hoe zou er meer geld geïnvesteerd kunnen worden in maatschappelijke bedrijven die daar iets actief mee gaan doen?
‘Er is met geld iets heel erg raars. Ik sprak iemand die eigenlijk nooit geld heeft gehad. Nu werkt ze voor een Amerikaans bedrijf en krijgt ze ineens betaald op een manier waarop ze nog nooit betaald is. Ze ervaart dat ze enorm beschermend en voorzichtig van dat geld wordt, daarvoor had ze daar geen last van. Ze heeft het gevoel dat nu ze iets heeft, het moet blijven, het beschermd moet worden, het goed belegd moet worden, et cetera. Met geld zijn ontzettend veel conservatieve krachten gemoeid.’
‘Ik ben één keer, vijfentwintig jaar geleden, naar een vermogensbeheerder gegaan. Aan hem heb ik gevraagd of hij kon uitrekenen hoeveel ik per jaar kon weggeven, ervan uitgaande dat ik vijfennegentig word en dan op mijn vijfennegentigste toch nog wel een taartje kon eten. Toen ik twee weken later terugkwam had hij een rapport gemaakt en was het alleen maar méér geworden. Hij vertelde dat er geen andere modellen beschikbaar waren. Hij had alleen maar modellen waarin het bestaande vermogen méér wordt. De overtuiging van velen is dat je, als je eenmaal geld hebt, het moet houden en er meer van moet maken. Het is een soort nieuwe gedachte dat je geld veel actiever maakt, dat je het laat werken, dat je het op een manier laat werken die in lijn is met je eigen wereldbeeld.’
Wat zie je aan positieve veranderingen in de sector door COVID-19? Welke kansen zie je?
‘Ik hoop zeker dat er meer gaat verschuiven richting duurzaamheid, maar ik vind het nog matig. Eigenlijk is de ceo van BP de enige die publiekelijk heeft gezegd dat als dit niet een punt van ommekeer is, wat dan wel? Maar regeringen lijken te redeneren dat ze zoveel geld aan de zorg uitgeven, dat ze geen geld meer hebben voor duurzaamheid.
Aan de ene kant gaat bewustwording snel. Ik kan me nauwelijks meer voorstellen dat mensen twaalf jaar geleden mensen raar opkeken van social entrepreneurship. Banken als Van Lanschot, ABN AMRO zien dat ze moeten bewegen richting duurzaamheid. Vijfendertig jaar geleden werd ik nog hartelijk uitgelachen en nu spreken ze die taal zelf ook. Gaat het dan snel of gaat het langzaam? Ik kan het eigenlijk niet beoordelen. Maar ik had gehoopt dat er door COVID-19 toch iets meer van een kantelpunt zou zijn.’
Welke trends zie jij als het gaat om impact investing?
‘Ik heb hier een boek liggen van iemand die impact investing bestudeerd heeft en laat zien dat elke impact investor wel een keer de mist in is gegaan door een charmant iemand met een geweldig idee waarvan je altijd al had gehoopt dat het er zou zijn, terwijl je niet zo goed naar het businessplan hebt gekeken. Dat hebben we natuurlijk in het begin geleerd en nu zie je daar steeds meer specialisatie en formalisatie in optreden. En de wereld van impact investing krijgt ook steeds meer te maken met regelgeving en van alles waar je aan moet voldoen, wat het voor pioniers moeilijk maakt om te starten.’
‘Laatst nam ik met honderd andere vrouwen deel aan de online-bijeenkomst Women's Wealth Matters. Er zijn steeds meer vrouwen die over geld beschikken. Zowel omdat ze het zelf verdienen, als omdat ze het erven. Ze laten het beheer daarvan niet meer, zoals in vorige generaties, over aan hun man. Ze zijn zich er zelf mee gaan bemoeien en gebruiken andere criteria. Ze kijken veel minder alleen naar het geld of het businessmodel. Ze kijken ook echt naar wat voor goeds een bedrijf doet. Waarom is dit product er? Wie is de beneficiary? Verdienen de mensen wel genoeg? Ze gaan dat soort vragen stellen en dat schijnt echt een trend te zijn waar bijvoorbeeld banken ook mee te maken krijgen en geen goed antwoord op kunnen geven. Dus ik denk dat meer vrouwen zich actief gaan bemoeien met geld, zich daar de sturende kracht van realiseren en dat in lijn brengen met waar ze om geven.’
Welk advies zou jij geven aan mensen die nu beginnen hun financiële vermogen op een andere manier in te zetten?
‘Je geld bewust inzetten kan niet zonder innerlijk werk. Doe de eerste investering in jezelf, om te gaan kijken naar wie je echt bent. Wat zijn de dromen in mij? Wat is de levensvervulling die via mij in de wereld wil komen? Ga dan op zoek, volg wat jou tot leven brengt en maak fouten. Dat is helemaal niet erg. We moeten met elkaar ontzettend veel fouten maken om het goede te kunnen doen. Dus ook niet te bang zijn om uitgelachen te worden en voor gek versleten te worden.
Om te laten zien dat wat je doet ook effect heeft, denk ik vaak aan het volgende verhaal: Wetenschappers hadden een aquarium gebouwd. Met een pipetje deden ze door een buisje steeds een zandkorreltje in dat aquarium. Eerst komt het overal, dan vormt het zand een bergje en op een gegeven moment komt er een zandkorreltje in en dan verschuift alles. Jij bent niet altijd dat zandkorreltje dat alles verschuift. Maar als de rest van de zandkorreltjes er niet waren geweest dan had die verschuiving ook niet plaatsgevonden. Dus houd moed, wanhoop niet. Ook als je dingen doet die nergens toe lijken te leiden. Wat je bewust doet, leidt altijd ergens toe. Dan ben je aan het pionieren in bewustzijn.’
‘De buitenwereld en de binnenwereld zijn toch echt met elkaar verbonden. Dus als je investeert in je eigen bewustzijnsgroei, dan zie je ook meer, ben je meer van dingen bewust en zul je ook beter kunnen investeren. Zie het leven als een soort reis. Volg je leven. Zorg dat je kompas zuiver is. En volg dan waar het leven jou wil hebben.’
Wat is je favoriete mislukking? En wat heeft je dat geleerd voor de toekomst?
‘Ik vind de investering in Ubiquity University wel spannend. Er is een charismatische initiatiefnemer met een prachtig product, maar het duurt langer en het kost meer om zo’n wereldwijde online-universiteit met nieuwe vakken voor bewust werken en leven in de wereld te zetten. Als ik alleen naar de financiën kijk, zou mijn investering zomaar weggegooid geld kunnen zijn. Bovendien hebben we als aandeelhouders weinig grip op wat er gebeurt. We worden één keer per jaar op de hoogte gesteld, maar we hebben geen enkele invloed.
Wat heb ik ervan geleerd? Wat ik er eigenlijk van leer is dat ik mezelf blijf uitbreiden. Ik heb geen controle over de strategische beslissingen die ze bij dit bedrijf nemen. Daar kan ik me tegen verzetten of ik kan er bewust in meegaan en genieten van de visionairen binnen deze onderneming en kijken wat er gebeurt. En in de tussentijd zijn er allerlei mensen die er op allerlei manieren profijt van hebben. Dan wordt het misschien niet wat ze ons voorspiegelen, maar goed dan. Het is een experiment dat moet gebeuren. Het is één van de zandkorreltjes waarvan ik aanneem dat het bijdraagt aan het grotere geheel.’
Welke vraag moet ik nog stellen die ik niet gesteld heb?
‘Maakt geld gelukkig? Ik ben ontzettend dankbaar dat ik een hoeveelheid geld heb waar ik wel wat mee kan doen, zonder dat het mijn hele dag kost. Dat stelt me in staat me redelijk vrij te bewegen. Zonder kinderen en zonder geldzorgen is er een enorm pakket zorgen dat ik niet heb. Met die tijd kun je allemaal andere dingen doen.’
Maakt geld gelukkig?
‘Iets vermogen maakt gelukkig denk ik. Iets vermogen te doen in geld en in talenten. Zowel met geven als met investeren is het belangrijk om de balans in de gaten te blijven houden.’
Wat is voor jou een goede balans?
‘Dat de relatie zuiver blijft. Ik heb bijvoorbeeld, naast dat ik in het bestuur zat, veel gegeven aan de spirituele eco-community Findhorn in Schotland. Is dan die relatie nog zuiver? Want met geld kan natuurlijk ook manipulatie en egokracht gemoeid zijn. Dat is ook het belang van het innerlijke werk. Dat je niets ontleent aan je fortuin in geld of in talenten. Je bent geen beter mens doordat je meer geld hebt. Je hebt niet per se meer macht doordat je meer geld hebt. Maar kun je het beschikbaar maken? Kun je het in de community brengen?’
Jij hebt er bewust voor gekozen zowel in het bestuur plaats te nemen als ook geld te doneren. Zou je dat andere mensen ook adviseren?
‘Als ik ergens in geloof, dan kan ik er helemaal voor gaan. Als je dan plannen maakt, hoef je er niet direct anderen voor te benaderen. We kunnen het zelf direct gaan realiseren en dan anderen benaderen. Heerlijk. Ik zie het zo: het moment dat het geld van mijn rekening af is en het staat op de rekening van de stichting of het initiatief, dan is het van dat bestuur. Daar maak ik misschien deel van uit, maar daar heb ik niet de stem in die zegt: ‘Zo gaat het nu dus gebeuren’. Ik heb er veel plezier aan gehad om het zo te doen.’
*Rense Bos is expert op het gebied van social impact. De laatste vijftien jaar heeft hij als sociaal ondernemer, investeerder en vrijwilliger de wereld van impact maken doorleeft. Samen met individuen, families en bedrijven simplificeert hij impact.
Het bovenstaande interview maakt deel uit van een reeks vraaggesprekken die Rense Bos had met grootgevers-ondernemers-filantropen. Deze reeks zal in 2021 in boekvorm beschikbaar komen. Houd u berichtgeving daarover in De Dikke Blauwe in de gaten. Binnenkort zullen wij een pre-orderformulier voor deze uitgave beschikbaar stellen.
