nl
Begin november bracht Stichting 113 Zelfmoordpreventie een rapport naar buiten waarin ze door adviesbureau Deloitte hadden laten doorrekenen wat de maatschappelijke kosten zijn van een suïcide geval. De organisatie wil op die manier meer aandacht voor preventie genereren. Het staat nu niet hoog genoeg op de prioriteitenlijst. Ze keken daarin naar verlies aan productiviteit van die persoon en zijn of haar naasten, directe kosten als die voor ambulances en hulpdiensten, maar ook naar immateriële kosten als verdriet en rouw bij nabestaanden.
De reacties waren niet mals. Lezers op Twitter:
‘’Wow! Uit laten rekenen om meer aandacht voor preventie te kunnen vragen? Jullie slaan hier de plank helemaal mis… Het verlies van iemand die deze stap neemt om uit het leven te stappen is niet in geld uit te drukken… jeetje, ik ben oprecht verbaasd.”
“Ik wordt zo triest hiervan, alles wordt tegenwoordig in geld uitgedrukt.”
“Die persoon had bijvoorbeeld nog jaren door kunnen werken en belasting betalen. Dit is het meest deprimerende dat ik vandaag heb gehoord.”
Maar er waren ook positieve reacties, al was dat een beetje zoeken.
“Ik ben dus niet zo in shock van dit. Volgens mij is wat 113 bedoelt: ey, niemand in Den Haag maakt dit prioriteit. Dan hier maar de koude euro's, misschien bewegen jullie je neoliberale ass dan wel de goeie kant op wat zorg en preventie betreft.”
Stichting 113 Zelfmoordpreventie reageerde dat ze de ophef snappen over het omrekenen in euro’s maar er nog steeds achter staan. Bij verkeersdoden worden dezelfde methodieken gebruikt. Wel hopen ze dat de aandacht niet naar de berekeningen gaat maar vooral naar de problematiek, want er is werk aan de winkel!
Helemaal trendy
Stichting 113 Zelfmoordpreventie is niet de enige die zijn impact laat uitdrukken in geld. Als impactonderzoeksbureau krijgen we steeds meer vragen om maatschappelijke waarde van projecten of interventies uit te drukken in geld bespaard of opgeleverd. Of een maatschappelijke business case te maken waar in je de kosten van een interventie afzet tegen de baten.
Zo laat de steeds meer gebruikte MAEX handprint zien wat sociale initiatieven de maatschappij opleveren in euro’s door automatische doorrekeningen te doen op basis van gegevens over je activiteiten. Je hoeft dus zelf geen effecten te meten en krijgt toch een plaatje dat je kan laten zien aan gemeenten en andere financiers om ze te overtuigen jou te steunen. De achterliggende berekeningen worden helaas niet gedeeld.
En bijvoorbeeld deze, de nieuwe rekentool van Wandelnet waarmee je makkelijk zelf kunt berekenen als management wat het je organisatie oplevert in euro’s als medewerkers meer gaan bewegen. Dat moet werkgevers over de streep trekken om in actie te komen en hun personeel te stimuleren meer te bewegen.
Deze organisaties voldoen hiermee aan een vraag. Van beleidsmakers, die elke dag afwegingen maken en hun schaarse geld maar 1 keer kunnen investeren. Van sociaal investeerders die hun keuzes zo rationeel mogelijk willen maken. Van management dat over de streep gehaald kan worden met een economisch argument. Omdat, zo zeggen ze, geld nu eenmaal de taal is die iedereen spreekt en ze toch keuzes moeten maken.
Doorgeschoten berekeningen
Bij sommige interventies is het niet zo moeilijk om een effect in geld uit te drukken.
Arbeidsparticipatie bespaart uitkeringen en levert inkomstenbelasting op. Minder fijnstof zorgt voor aantoonbaar gezondheidswinst en daardoor direct voor minder zorgkosten. Daarover zijn studies en cijfers beschikbaar, al zien we ook dat bij die onderwerpen verschillende bureaus tot verschillende berekeningen kunnen komen. Bij iedere berekening worden aannames gemaakt: je kunt discussiëren over de manier van toerekenen en welke effecten en periodes meegenomen worden. Want, in het geval van arbeidsparticipatie, wanneer heeft iemand echt duurzaam werk gevonden? Wat als dat maar voor een jaar is?
Maar vooral het berekenen van de immateriële effecten is complex en op veel aannames gestoeld. Hoe bereken je verdriet, vriendschap of zoiets ongrijpbaars als geluk of gevoelens van eenzaamheid? De methodes zijn vaak gebaseerd op hoeveel mensen bereid zijn te betalen voor dergelijke aspecten (zogenaamde willingness to pay). En dat zijn ingewikkelde oefeningen waarbij vaak geen passende beschikbare data voorhanden is. Daarnaast is wat het oplevert lang niet altijd in iemands portemonnee te vinden na een interventie. Waardoor het dus eigenlijk over fictief geld gaat. Is het dan nog wel zinnig om impact uit te drukken in geld?
Wees behoedzaam
Stichting 113 Zelfmoordpreventie is een integere organisatie en doet ongelooflijk belangrijk werk. Het zou niet nodig moeten zijn, dat ze het belang van hun werk op deze manier over de bühne moeten brengen. Dat zou ook zonder het schrikeffect van bespaarde euro’s moeten kunnen. Maar soms is het inzichtelijk maken van de kosten en baten in euro’s kennelijk het enige dat helpt om beleidsmakers en financiers te overtuigen.
Met impact omrekenen in euro’s kan je beleidsmakers dus helpen om afwegingen te maken. Maar, moet mij dan toch van het hart als impact onderzoeker, dan alleen als de berekeningen zonder al te veel gekke fratsen te maken zijn en transparant gedeeld worden, zoals 113 Zelfmoordpreventie gedaan heeft. En ook dan: de euro’s blijven altijd maar één van de argumenten in effectief beleid.
En wil je leren van wat je doet, je aanpak verbeteren en het echte verhaal vertellen aan al je betrokken, dan helpen die euro’s je echt niet verder. Ze geven je weinig input voor het vergroten van je impact, noch voor het inspireren van de mensen met en voor wie je werkt. Dat vraag om andersoortig impact onderzoek.
Denk je aan zelfmoord? Praat erover. Bel 0800-0113 of chat via 113.nl. 24/7 open, anoniem en vertrouwelijk.
* Auteur Edith Kroese is DDB-Expert Social Impact.
►Ga naar Ediths SELECT-page op deze website: daar worden staan alle artikelen van en over haar, en over impact bij elkaar.
