nl
Verplichte kost
Theo Ruyter (ex-ontwikkelingswerker, bestuurslid Attac) is in kleine kring bekend van zijn vlugschrift: Requiem voor de Hulp (2005). In dat boekje sprak Ruyter de hoop uit dat de bedrijfstak ontwikkelingshulp zoals wij die nu een jaar of vijftig, zestig kennen, zijn langste tijd had gehad.
Sindsdien is Ruyter regelmatig te horen en te lezen over dit onderwerp. Wanneer een ontwikkelings-debat een kritische noot nodig heeft, valt zijn naam al snel. In dat soort omstandigheden komt Ruyters visie niet altijd voldoende tot zijn recht. Daarvoor moet je toch echt zijn boekjes lezen. Ook zijn nieuwste boek, ‘De koe lacht niet meer' is verplichte kost voor iedereen die geïnteresseerd is en/of werkt in deze sector. En zijn we dat niet zo ongeveer allemaal?
Willens en wetens arm houden
Ruyters kritische geluiden zijn de laatste jaren wat meer gemeengoed geworden. Overal klinkt nu de kritiek op de praktijk van de ontwikkelingshulp. Wat heeft zestig jaar hulp Afrika gebracht? Ook iemand als econome Dambisa Moyo (auteur van ‘Dead Aid'), zelf afkomstig uit Afrika, is fel over de heersende praktijk. ‘Het zal inderdaad even moeilijk zijn, als de geldkraan wordt dichtgedraaid. Maar veel vreselijker is het om Afrikanen willens en wetens nog eens zestig jaar gevangen te houden in armoede.' Ontwikkelingshulp helpt niet alleen te weinig, het verstoort zelfs vaak de eigen ontwikkeling. En ondertussen blijven de welvarende landen hun eigen markten stevig beschermen.
Bedelaarsmentaliteit
Net zoals Moyo wijst Ruyter in zijn artikelen en boekjes op de ‘esprit de mendiant' (bedelaarsmentaliteit) die delen van sommige Afrikaanse landen in haar verlammende greep houdt. Elke ondernemingsgeest wordt gedood door de Westerse hulp, die gevraagd en ongevraagd opduikt. En die hulp bestaat uiteraard - anders zou het toch ‘geld weggooien zijn? - niet alleen uit geld, maar ook uit adviezen en leertrajecten en complexe plannen. Allemaal mooi en vanuit ons deel van de wereld heel goed te verdedigen.
Maar wat geeft ons eigenlijk het recht om ons zo ingrijpend te bemoeien met de Afrikaanse ontwikkeling?
Behendige geld-lospeuteraars
De koe lacht niet meer' is een selectie brieven, artikelen en verhalen die allemaal vanuit een andere invalshoek op hetzelfde neerkomen. Ontwikkelingshulp is een filantropische droom van ons, westerlingen. En veel Afrikanen (Ruyter baseert zijn geschriften op zijn ervaringen in dit werelddeel) zijn inmiddels behendige subsidie-lospeuteraars geworden.
Lees het grappige verhaal ‘Amina's brainwave' maar. Willen wij dat er een coöperatie voor en door vrouwen wordt gesticht? Nou, dan zorgt Amina daar toch even voor.
Ruyters verhalen geven een soms bitter beeld van de blanke ontwikkelingswerker. Iedereen die ooit in een ontwikkelingsland is geweest, zal zich herkennen in de arme man die trefzeker (zelfs letterlijk) geheel wordt uitgekleed door een hele serie hulpvragers. Elke westerling is immers een melkkoe. Maar inmiddels is de koe het lachen vergaan.
Nooit cynisch
‘De koe lacht niet meer' bevat mooie observaties, onvergetelijke verhalen en brieven aan ondermeer voormalig ontwikkelingsminister Eveline Herfkens. Cynisch is Ruyter nooit. Zijn wens om eindelijk ook Afrika te laten profiteren van de vrije markt, om gezamenlijk verder te komen, en om de Afrikaan zijn eigen weg naar welvaart te gunnen, is op elke pagina voelbaar.
Ruyter is ook de man die een paar jaar geleden een Comité tegen Goede Doelen Gekte oprichtte, na de zóveelste hippe actie waarbij een jongeren ‘een eigen stichting in Afrika' konden winnen.
Bij de ontwikkelingshulp tot nog toe is het eigenlijk nooit gegaan om de Afrikaan, betoogt Ruyter. Onze eigen overmoed/arrogantie en een flinke verslaving aan goed-doen staan (meestal ongewild) voorop.
De huidige crisis biedt een kans om het roer eindelijk helemaal om te gooien. Ontwikkeling en milieu zullen eindelijk als één geheel moeten worden aangepakt. Ruyter heeft de tijd mee met zijn geschriften. En nu maar hopen dat zijn boekjes ook inderdaad buiten die heel kleine kring van geestverwanten worden gelezen.
De koe lacht niet meer
Theo Ruyter, Uitgeverij Papieren Tijger, 2009.
