nl
Tot het opmerkelijkste nieuws uit de afgelopen eindejaarsperiode behoort ongetwijfeld de gift van ten minste 33 miljoen euro van loterijbaas Boudewijn Poelmann samen met zijn vrouw Annemiek Hoogenboom aan Stichting de Novamedia Fundatie. Het betrof de overdracht van de aandelen van het echtpaar in Novamedia, dat eigenaar is van de Nationale Postcode Loterij, BankGiro Loterij en VriendenLoterij. De gift leidde onder andere tot een column van Volkskrant-journalist Peter de Waard. Zijn oordeel: ‘Boudewijn Poelmann is eerder gulle gever dan grote graaier. Maar hij blijft ook de gewiekste zakenman. Aan onbaatzuchtigheid zit vaak een aspect van eigenbelang.’
Column en redenering van De Waard demonsteren de ronduit ongemakkelijke houding in dit land (en niet alleen van de ‘linkse media’) ten aanzien van filantropen en grote giften.
Om te beginnen is ‘zuivere onbaatzuchtigheid’ vooral een theoretisch begrip en een definitieprobleem van ‘altruïsme’. Filantropie-prof René Bekkers (VU) zegt in zijn voor journalisten bedoelde ‘Frequently Unanswered Questions’ over filantropie: ‘Ik zou zeggen dat 95% van alle geven, even over de mouw, gemotiveerd is door niet-altruïstische overwegingen.’
In het geval van Poelmann geeft hij het zelf ook ruiterlijk toe: in 2008 werd al besloten om alle aandelen van de loterijen in een aparte stichting onder te brengen. De toenmalige aandeelhouders kwamen tot deze constructie om te voorkomen dat de loterijen in handen konden vallen van buitenlandse investeerders of commerciële gokbedrijven. De gift is het sluitstuk van deze hele operatie, aldus Poelmann tegenover het FD.
Ongemakkelijk is doorgaans de herkomst van het later weer weggeschonken kapitaal. DDB-gastauteur Marius Ernsting diept dit thema uit in zijn bijdrage ‘Kwaad geld naar goed geld’ (jaargids DDB3, pag. 314). Hij geeft hierin voorbeelden van filantropen die hun geld op dubieuze manier verworven zouden hebben.
Poelmann wordt door De Waard gekarakteriseerd als ‘gewiekste zakenman’: een formulering die aanleunt tegen een diskwalificatie, althans in combinatie met het begrip filantropie. Het suggereert een dubieuze herkomst van Poelmanns vermogen. Is dat terecht?
Poelmann heeft herhaaldelijk laten weten dat hij niet is ‘binnengelopen’ op de loterijen, maar zijn persoonlijke vermogen onder andere heeft te danken aan de verkoop van zijn samen met Derk Sauer opgezette bedrijf Independent Media. Dat verhaal gaat te krap door de bocht.
De Waard heeft een punt als hij stelt dat Poelmann zijn bedrijf destijds mede financierde met licentie-inkomsten uit de goede doelenloterijen. Zoveel werd duidelijk uit het boek ‘De Mannen van de Droomfabriek’, een reconstructie van opkomst en succes van de goede doelenloterijen dat journaliste Ineke Holtwijk in 2015 o.a. op verzoek van Poelmann zelf schreef. Een boek dat de oprichters uiteindelijk grimlachend moesten incasseren.
Dat maakt de herkomst van het vermogen niet oneerbaar of verdacht, maar eerder gecompliceerder dan tot nu toe voorgesteld. De credits die de lotenkopende Nederlanders bijvoorbeeld toekomen voor het succes van de goede doelenloterijen – en dus voor een deel van de bron van het privé-vermogen van Poelmann – blijven nu wel erg in de slagschaduw van ‘de gewiekste zakenman’.
Blijft recht overeind dat Poelmann en Hoogenboom ervoor hebben gekozen de waarde van hun aandelenpakket uiteindelijk niet voor eigen gebruik te verzilveren. Dat was namelijk ook een optie geweest met behoud van de hiervoor genoemde strategische doelstelling (veiligstelling tegenover vijandelijke overname).
De Waards opmerking dat het ‘een cadeautje van tussen de 33 en 55 miljoen euro’ betreft, maar ‘geen echte materiële opoffering in die zin dat hij nu op een houtje moet bijten’ is unfair en gratuit. Dat Poelmann/Hoogenboom naast hun gift ook nog comfortabel kunnen leven, maakt hun gift daardoor niet minder waard dan 33 tot 55 miljoen euro.
Poelmann/Hoogenboom hebben een legitieme gift gedaan, waarbij ze het recht op dividend van hun aandelentranche – geschat op ca. een miljoen euro jaarlijks – laten toekomen aan hun eigen goede doelenstichting De Boomgaard. Te suggereren, zoals De Waard doet, dat Poelmann ‘via zijn eigen liefdadigheidsinstelling kan gaan weggeven aan doelen die hij zelf kiest en waarover hij aan niemand verantwoording hoeft af te leggen’, getuigt van weinig kennis.
Niet alleen moet Poelmann met zijn eigen stichting De Boomgaard aan alle verplichtingen van transparantie voldoen als elke andere ANBI, maar bovendien mist De Waard de essentie van filantropie. Elke Nederlander heeft – binnen de grenzen der wet – de vrijheid te doen met zijn eigen geld en tijd voor de goede zaak zoals hem of haar dat goeddunkt. De een geeft aan zwerfezeltjes, de ander aan kinderen (zoals in het geval van De Boomgaard). Daar kan De Waard van alles van vinden, maar zo hebben we het in dit land geregeld.
Terug naar het eindoordeel van De Waard, waarin het tandengeknars hoorbaar is: ‘Boudewijn Poelmann is eerder gulle gever dan grote graaier. Maar hij blijft ook de gewiekste zakenman. Aan onbaatzuchtigheid zit vaak een aspect van eigenbelang.’
Wij sluiten ons aan bij het eerste deel van dit oordeel, maar stellen de volgende nuanceringen in de formulering voor zonder tandengeknars: ‘Boudewijn Poelmann en Annemiek Hoogenboom zijn de facto gulle gevers, ongetwijfeld mede mogelijk gemaakt door hun gewiekste zakeninstinct. Zoals bij bijna alle grote giften spelen in dit geval niet-altruïstische motieven een rol, waarvan die van een ‘legacy’ – jouw nalatenschap aan de wereld – een volstrekt legitieme en belangwekkende is. Of zoals Poelmann het tegenover het FD formuleerde: ‘Wij zijn ook maar mensen’.
We blijven het zeggen: geven is een ware kunst. Ontvangen ook.
♦Lees het artikel over de gift van Poelmann en Hoogenboom: klik hier
♦Lees het artikel over de goede doelenstichting van Poelmann en Hoogenboom: klik hier
♦Lees het artikel over de 'Frequently Unanswered Questions' van prof. René Bekkers: klik hier
►Wilt u voortaan elke donderdagochtend het laatste nieuws, opinies en achtergronden over de wereld van doneren & sociaal investeren? Voor een geheel kosteloos abonnement op DDB Journaal: klik hier.
Filantropen
