Als het aan de vertegenwoordigers van GroenLinks, SP en CDA ligt die afgelopen dinsdag deelnamen aan een debat over filantropie en politiek op de VU, dan blijft de bestaande giftenaftrekregeling gewoon gehandhaafd. Hanke Bruins Slot (9 kandidatenlijst CDA), Diederik Olders (18 kandidatenlijst SP) en Suzanne Kröger (11 kandidatenlijst GL) waren eenduidig: ‘De giftenaftrek moet blijven’. Het debat maakte onderdeel uit van een nieuwe serie seminars van het Centrum voor Filantropische Studies. Een verslag van Suzanne Felix.

Maatschappelijke verbondenheid

‘Tweede Kamerverkiezingen zijn blind voor het particulier initiatief’, constateerde prof. Theo Schuyt in NRC Handelsblad op 23 november 2016. Hoe kan dat? En hoe kunnen we de politieke ogen openen voor de rol van vrijwilligerswerk en filantropische instellingen in het bevorderen van maatschappelijke verbondenheid? Reden genoeg voor het Centrum voor Filantropische Studies om – met de verkiezingen om de hoek – een seminar over filantropie in onze landelijke politiek te organiseren. Op 7 maart 2017 gingen politici, wetenschappers en professionals uit de sector met elkaar in gesprek.

De gulzige overheid

Bestuurswetenschapper Hans Bosselaar trapte de bijeenkomst af met een mini-college - het publiek zat immers ouderwets weer in de collegebanken - over de maakbare samenleving in de laat-moderniteit. Die maakbaarheid van de samenleving is onder druk komen te staan. Een probleem daarbij is volgens Bosselaar het optreden van politici wanneer een zogenoemd maakbaarheidsverlies zich voordoet. Zo heeft de overheid de neiging om nog ‘gulziger’ op te treden, en verandert zij in een opdringerig, bemoeizuchtig en krampachtig bestuur. Een uitweg voor politici om met maakbaarheidsverlies om te gaan, is om zich te verzoenen met de tragiek van het leven (Paul Frissen – ‘Fatale staat’).
Onderzoekers aan de VU opperen een alternatieve sturingsvorm, namelijk een ‘bescheiden bestuur’. Bosselaar: “Het gaat hier om bestuur dat niet van bovenaf wordt georganiseerd, maar dat ontstaat door samenwerking in de praktijk. Binnen het bescheiden bestuur gaat het om ‘zorgen dat anderen zorgen’.”

Politiek blindheid

Theo Schuyt zette de bijeenkomst voort met een uiteenzetting over de rol van de overheid bij filantropie, waarbij hij sprak over 'de politieke blindheid voor filantropie, particulier initiatief en vrijwilligerswerk'. Maar, zo vroeg Schuyt zich af, is dat erg? Verscheidene voorbeelden laten immers zien dat vanuit maatschappelijke organisaties de laatste jaren allerlei initiatieven zijn genomen, zoals voedselbanken op het terrein van sociale zekerheid en alumnibeleid van universiteiten. Desondanks werd, om (nog meer?) participatie te bevorderen, de WMO en Participatiewet ingevoerd, waarbij - meent Schuyt - beleidsmakers wel veel aandacht hebben voor mantelzorg maar te weinig voor het particulier initiatief.

‘Democratie heeft filantropie nodig’

Toch hebben overheid en filantropie veel met elkaar te maken. Over de afgelopen jaren zijn er meerdere voorbeelden te noemen. Zo werd de Geefwet ingevoerd, kwam er een campagne ‘Cultuur, daar geef je om’, met bijbehorende cursussen ‘Cultuur en Ondernemen’ en ‘Wijzer Werven’. Ook zijn er discussies over Goede Doelen Loterijen en de Giftenaftrek. Een democratie heeft filantropie nodig, meent Schuyt. “Democratie is niet alleen een politiek fenomeen. Nederland karakteriseert zich door de eeuwige aanwezigheid van de koopman, de regent en de dominee, die symbool staan voor de verdeling tussen markt, overheid en filantropie. Maar, om de toekomst van de verzorgingsstaat veilig te stellen, is het onontbeerlijk dat de overheid met de sector op zoek gaat naar meer balans tussen de drie pijlers binnen de Nederlandse democratie.” Kortom, er is werk aan de winkel. Deze bijeenkomst bood daarbij al een mooi begin.