Don't shoot the messenger

Het is een van mijn favoriete urban legends. Een mooie anekdote, uit de jaren zeventig, waarvan ik niet zeker weet of deze waar is (maar, zei Mark Twain niet al: Never let the truth get in the way of a good story?). VVD-leider Wiegel en PvdA-voorman Den Uyl zouden medio jaren zeventig - voorafgaand aan hun ledenvergaderingen - onderling een keer van speech gewisseld hebben. Wiegel hield dus een PvdA-betoog en Den Uyl een onversneden VVD-verhaal. Het resultaat? Beiden kregen na hun optreden een staande ovatie van hun achterban… De boodschapper was kennelijk belangrijker dan wat hij feitelijk te zeggen had. 
 
Een recenter voorbeeld, dat eigenlijk de andere kant opgaat: ik hoorde iemand zeggen dat de Amsterdamse burgemeester Halsema zich op Dodenherdenking sterk partijpolitiek uitgelaten had. Dat geeft geen pas, een burgemeester hoort niet aan politiek te doen, zeker niet op zo’n bijeenkomst. Interessant is het dan ook om de feitelijke speech van Halsema terug te lezen. Een keurig (en goed) verhaal dat vrijwel iedere bestuurder uitgesproken had kunnen hebben… Niks partijpolitiek.
 
Ook deze anekdote laat zien dat de boodschapper er méér toe doet dan de feitelijke boodschap. Vermakelijk voorbeeld, zeker, maar het is al wat stekeliger geworden. Een Argumentum ad hominem(‘argument op de mens’) eigenlijk. Een tegenwerping die betrekking heeft op de persoon die een bewering doet, niet op de bewering zelf. In ‘gewoon’ Nederlands: op de man (m/v) spelen.
 
Ach, het zijn nog relatief onschuldige voorbeelden. In vroeger tijden was het ‘goed’ gebruik om de boodschapper van het slechte nieuws te vermoorden: je woede botvieren op de brenger van de onwelkome boodschap, in plaats van op de auteur van de boodschap.
 
De les is in de loop der jaren eigenlijk hetzelfde gebleven: een onderzoekende en onbevooroordeelde geest is van groot belang. Laten we vooral proberen naar de feiten te (blijven) kijken, zaken op hun merites te beoordelen en ons minder te laten leiden door wie-watgezegd heeft. De boodschap centraal in plaats van de boodschapper. Goed voor de kwaliteit van het publieke debat, goed voor meningsvorming, goed voor het nemen van degelijke besluiten.
 
► Wilt u alle columns van Marc van den Tweel teruglezen? Klik hier.