De Zuckerberghype

Hoe ‘filantropie’ in één klap bijna alle voorpagina’s haalde! Met dank aan Mark Zuckerberg & Priscilla Chan. De media buitelden over elkaar heen in duiding en opinie: was dit nou goed of slecht nieuws? Eén ding is zeker: het heeft de discussie over PhilanthroCapitalism weer hevig doen oplaaien. Met name in de VS zijn er groeiende zorgen over de invloed van extreem rijken, zoals Gates, Buffet en Zuckerberg. Zij bedrijven filantropie op zo’n ongekende schaal dat de traditionele definitie van ‘goed doen’ ernstig wordt getart: ‘private funding for the public good’ transformeert volgens de critici in ‘private playground of private interest’.

Veelvuldig wordt hierbij verwezen naar de machtsbalans in de gouden driehoek van de democratie: overheid-bedrijfsleven en civil society. Een sterke, democratisch gekozen overheid en een krachtige civil society houden de expansiedrift van de bedrijven mooi in toom, maar nu dreigt die balans te worden verstoord door superrijken die als burgers ook hun aandeel in ‘social change’ claimen. Hun miljarden – die vormgeven aan zeer persoonlijke ambities – betekenen een inmenging en machtsfactor in de politieke besluitvorming. De Zuckerbergs wekken verzet en achterdocht omdat ze het primaat van de overheid als regisseur en financier van het publieke belang dreigen te marginaliseren. Daarbij maken ze de beneficianten kwetsbaar en gevoelig voor hun grillen.

Of deze filantropische soep ook zo heet en zout wordt gegeten in de VS, valt nog niet goed te overzien. Ter relativering: al is 45 miljard dollar extreem veel geld, het is altijd nog ‘swimming pool money’ in vergelijking met de ‘ocean money budgetten’ van overheid en bedrijfsleven. Veel meer bepalend is het machtsevenwicht in de gouden driehoek. En die staat in de VS al wel langere tijd onder ernstige druk. Maar ook in Nederland schuiven de panelen en zoeken wij naar nieuwe arrangementen in financiering en besluitvorming tussen overheid, bedrijfsleven en civil society. Zolang echter ook bij ons duidelijk is (en wordt) dat filantropie zelf geen democratische financieringsbron is, maar wel (substantieel) kan bijdragen aan een betere wereld binnen de democratische spelregels, staat het kompas goed.