De perpetuum mobile van strijkstokbagger

Er lijkt geen eind te komen aan de stroom negatieve berichten over de filantropiesector. En vrijwel altijd gaat het over de al dan niet terechte beloning van bestuurders. ‘Voorzitter filantropische organisaties huurt zichzelf in voor advies’, zo kopte de Volkskrant vorige week over SBF-voorzitter Steven van Eijck. Een beschuldiging die geen stand houdt, zo blijkt in het artikel zelf: opdracht en bezoldiging geschiedden in opdracht van het bestuur en de directeur. Een ‘onthulling’ was het ook niet: de cijfers stonden open en bloot in het jaarverslag. Hoewel er sterke aanwijzingen zijn dat Van Eijck er bijgelapt is door insiders-met-een-agenda, is het niet zinvol om deze klokkenluiders en de media de schuld te geven.

Vruchtbaarder is het – opnieuw – om na te denken over het onderliggende probleem dat vorige week treffend werd verwoord door FIN-voorzitter Rien van Gendt. De sector slaagt er maar niet in om de ‘no cost-mythe’ te ontzenuwen: de notie dat bestuurders en toezichthouders zonder beloning als vrijwilliger moeten werken of onderworpen moeten zijn aan een vacatieregeling. Ook in de filantropie gaat alleen de zon voor niets op. Voor het lenigen van zeer complexe maatschappelijke noden is professionaliteit en kwaliteit vereist. Van Gendt: ‘Het is een goed principe dat tegenover werk en verantwoordelijkheid een beloning mag staan.’

Het punt is dat de sector dit niet keihard durft te zeggen. Uit angst om de gunst van publiek en politiek (in die volgorde) te verliezen. Terecht merkt Van Gendt op dat deze ‘hush hush-politiek’ perverse prikkels genereert en uitnodigt tot creatieve beloningsconstructies die juist de strijkstokgedachte weer aanwakkeren. De ‘schandalen’ liggen hier voor het oprapen en er is munitie voor jaren. Het is een perpetuum mobile van strijkstokbagger.

Bestuurders die achteraf ‘alles kunnen uitleggen’ hebben misschien wel het formele, fiscale of juridische gelijk aan hun kant, maar niet het morele. In ‘het eerlijke verhaal’ vertellen filantropische organisaties vooraf niet alleen duidelijk en hardop of en in welke mate bestuurders en medewerkers betaald worden, maar ook welke bijdrage dit levert aan de realisatie van de doelstelling. Daarover mogen donateurs en stakeholders hun eigen gezonde oordeel vormen. Sector: breek nou die strijkstok.