Geld verdienen moet duurzaam zijn en duurzaamheid lonend

We hebben een enorme hoeveelheid financieel kapitaal geaccumuleerd sinds de industriële revolutie. De financiële rijkdommen zijn veelal vergaard ten koste van natuur en zonder ons al te zeer te bekommeren om mensen die niet veel te besteden hadden. De ongelijkheid in de wereld is groot en onze ecologische en sociale systemen bevinden zich in een diepe en existentiële crisis. 
 
De beroepsgroepen die recentelijk op het Malieveld stonden om te strijden voor hun rechten, worden mondjesmaat onderkend als ‘vitale beroepen’. De voedselketen, educatie, gezondheidszorg, zijn voor vanzelfsprekend aangenomen, maar in deze Corona-crisistijd beleefden deze essentiële steunpilaren van de maatschappij een herwaardering, die hopelijk wordt vertaald in betere arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden.
 
De aarde kwam even weer op adem, in Punjab kon men even de Himalaya weer zien. Het thuiswerken werd omarmd, en los van de milieuvoordelen, minder reizen geeft rust en creëert meer tijd om sociaal contact te onderhouden. We komen dichter bij het inzicht dat ‘niet wat geld oplevert, maar wat waarde toevoegt’ (niet alleen financieel, maar ook in sociaal en ecologisch opzicht), leidend zou moeten zijn. 
 
Tijdens deze mondiale crisis neemt de VS voor het eerst in de recente geschiedenis niet een wereldwijde leiderschapsrol op zich. Los van de overzeese dubieuze overheidsleiding, is maatschappelijk verantwoord ondernemen voor Amerikaanse bedrijven vaak gelijk aan liefdadigheid. Weggeven van geld dat op een niet-per-se duurzame of sociaal rechtvaardige wijze is vergaard. Europese bedrijven (hierbij schandalig over één kam geschoren) hebben beter besef van het feit dat het verdienen van geld zélf op een verantwoorde wijze moet gebeuren. Als waardengemeenschap heeft Europa voorsprong als het gaat om de ontstane kans om huidige mondiale uitdagingen te adresseren.
 
Overheden zouden onder voorwaarden steun moeten verlenen aan bedrijven die hun bedrijfsmodel en -strategie hebben aangepast in lijn met de duurzame ontwikkelingendoelen van de Verenigde Naties en het Klimaatakkoord van Parijs, of die daar innovatief op vooruit lopen. 
De hoop dat de markt welvaart meer egaal zou spreiden, is illusoir gebleken. Een (her-)verdeling van welvaart (waaronder ook gezondheidszorg) zal met krachtig overheidsbeleid richting kunnen worden gegeven, via een meer inclusief en integer systeem, gebaseerd op verantwoordelijk leiderschap met houdbare maatschappelijke ontwikkeling als kompas. 
 
Van bedrijven wordt gevraagd niet uitsluitend het belang na te streven van aandeelhouders. De wal keert het schip uiteindelijk, maar als de kapitein (leiderschap) een blinde vlek blijft hebben voor de kade, dan zal er schipbreuk geleden worden. Wie intrinsieke aandacht voor arbeidsvraagstukken en eerlijk loon in de keten, of de gevolgen van grondstofgebruik en vervuiling gelieerd aan de bedrijfsactiviteiten, als soft, zweverig of naïef idealisme blijft afdoen, heeft de kern van het probleem stevig gemist. 
 
En, we moeten zelf als individu en consument onze verantwoordelijkheid nemen. In dit veranderingsproces is bewustzijn cruciaal: de conclusie dat verandering noodzakelijk is en dat verandering begint bij onszelf. Echte verandering begint wanneer we ons realiseren dat ‘ik’ moet veranderen en niet ‘zij’ of ‘wij’.…
 
*Margot Cooijmans is directeur van de Philips Foundation. Ze is aan De Dikke Blauwe verbonden als DDB Expert Corporate Foundations.