nlOngemakkelijke confrontatie
Het optreden van Civil Society-hoogleraar en filosoof Benjamin Barber op het Civil Society congres in Utrecht zindert nog na in de hoofden van menig congresganger. In elk geval in die van mij. Voor velen was het een ongemakkelijke confrontatie in het Utrechtse Beatrix-theater. Nederlanders willen altijd graag horen wat buitenlanders van hen vinden, maar zodra het oordeel wat kritisch wordt, schieten we toch vaak in de verdediging.Meer budget of je doel bereiken?
Benjamin Barber was zich van al die gevoeligheden zeer bewust, zo ontdekte ik tijdens een lange en buitengemeen geanimeerde zit aan de hotelbar. Als kenner van de Europese verhoudingen, danste hij de volgende dag als keynote-spreker bekwaam op het slappe koord van de geloofwaardigheid en behandelde hij zijn Nederlandse publiek met alle egards. In een subliem betoog stak Barber zijn retorische dolk echter recht en genadeloos in het hart van de Nederlandse civil society. Er werd in toenemende mate ongemakkelijk geschuifeld op stoelen toen hij al snel de Grote Hamvraag stelde: ‘Wat wilt u als civil society-organisaties liever: over vier jaar tweemaal zoveel budget en werk hebben of u zelf opheffen?’Het gaat om delen van macht
In mijn herinnering bleef het secondenlang muisstil in de zaal totdat Barber zelf het antwoord maar gaf: ‘Je moet jezelf niet in stand willen houden. Je moet jezelf overbodig willen maken. Het gaat om ‘empowering other people’!. Maar in de praktijk valt dat hard tegen, zo realiseerde iedereen zich. We zijn soms ongemerkt slaaf van onze eigen missie geworden: ‘You need the neediness’, zei Barber. ‘But it takes courage to overcome that: It is all about sharing power.’Democratie geeft ook plichten
En die ‘civil society’, wat is dat eigenlijk? We hebben er de mond van vol, betoogde Barber in onze nachtelijke hotelsessie, maar het is in de praktijk keihard werken: ‘You always talk about rights, rights and rights of citizens. But you have to pay the prize: it's all about the responsibilities. Democracy is easy to consume, but hard to digest.’Durf verantwoordelijkheid nemen
Maar in Amerika móeten burgers wel verantwoordelijkheid nemen, want de overheid is ofwel geheel afwezig of loopt alleen maar in de weg, wierp ik tegen. In Nederland is dat heel anders: speelt de overheid in de lage landen niet een andere, meer constructieve rol? Barber lachte er minzaam bij. ‘Ik zou zeggen: wij in Amerika zouden best wat meer ‘overheid' kunnen gebruiken, maar misschien zouden jullie wat meer op jezelf kunnen vertrouwen. It is about taking responsibilities for ourselves and our communities.’Kapitalisme geen oplossing voor sociale problemen
Barber, geboren op 2 augustus 1939 in New York, was voorvechter van een sterke civil society en streed vooral tegen de opvatting dat kapitalisme een panacee is voor alle sociale problemen. In 1984 vestigde hij al zijn wetenschappelijke reputatie met het boek Strong Democracy: Participatory Politics for a new age als docent van Rutgers University. In dit boek zette Barber uiteen hoe extreem individualisme de nagel aan de doodskist van de democratie is en houdt hij een pleidooi voor meer focus op lokale democratie, een thema dat verder werd uitgewerkt in zijn laatste publicatie If Mayors Ruled the World. Daarin betoogde Barber dat burgemeesters en stadsbesturen met hun oren aan de grond en contact met de burgers beter in staat zijn grensoverschrijdende problemen aan te pakken dan een nationale overheid.De kracht van lokale democratie
Een half jaar geleden kreeg Barber te horen dat hij aan kanker leed. Zijn laatste artikel schreef hij aan de vooravond van Trumps inauguratie. De titel van dat stuk laat niets aan de verbeelding over: ‘In the Age of Donald Trump, the Resistance Will be Localized. How cities can counter the power of President Trump.’Die weerstand biedende lokale democratie is springlevend in de VS weten we nu.
In Barber verliest de mondiale civil society een groot denker en voorvechter.
