nlHalf miljard per jaar
De overheid ondersteunt de sector filantropie op verschillende manieren: fiscale facilitering is daarvan een belangrijk onderdeel. De fiscale ondersteuning aan goede doelen bedraagt op dit moment ruim een half miljard euro per jaar. Die ondersteuning heeft vooral vorm gekregen door de giftenaftrek (circa €330 miljoen per jaar) en door de vrijstelling van de schenk- en erfbelasting (€211 miljoen per jaar).Evaluaties in- en extern uitgevoerd
Staatssecretaris Wiebes liet zijn ambtenaren kijken naar de algehele praktijk rondom ANBI’s en SBBI’s en liet daarnaast de giftenaftrek separaat evalueren, zowel extern als intern. Daartoe werd het Utrechtse onderzoeksbureau Dialogic opdracht gegeven te kijken naar doelgroepbereik, doeltreffendheid, doelmatigheid en overwegingen voor de toekomst. De Belastingdienst keek intern naar de uitvoering van de giftenaftrek.Beleidscontinuïteit van grote waarde
In algemene zin schetsen de rapporten van Dialogic en MinFin een beeld van een complexe praktijk rondom de ANBI’s en de giftenaftrek. Hoewel Dialogic een aantal problemen constateert, is zij het duidelijkst in haar aanbeveling (met drie mogelijke scenario’s): te veel rommelen aan de huidige regelingen kan grote, negatieve impact hebben op het ‘bredere filantropie-ecosysteem’: ‘(On)zekerheid over het voortbestaan van (elementen van) de regeling heeft een impact op de sector. Beleidscontinuïteit en -consistentie op lange termijn van de regeling heeft een grote waarde.’Knelpunten
De algehele evaluatie van het Ministerie van Financiën van de praktijk rondom ANBI’s en SBBI’s geeft een beeld van een aantal knelpunten die verklaren waarom er meer druk komt op de capaciteit van de Belastingdienst. Zo constateert MinFin dat de toename van het aantal ANBI’s in de afgelopen jaren naar het huidige aantal van 43.000 mede te verklaren is doordat de ANBI-status ook meer als een ‘keurmerk’ wordt gezien met niet-fiscale voordelen voor bijvoorbeeld behoud van uitkering door vrijwilligers. Daarnaast lijken de toegenomen complexiteit en de open normen van de regelingen een probleem voor zowel de ANBI’s zelf als voor de Belastingdienst. Ook controle op buitenlandse ANBI’s – die feitelijk ophoudt bij de grens – en het toezicht op ex-ANBI’s worden als knelpunten genoemd.Non-compliance vooral niet-fiscaal
Het risicogerichte toezicht brengt aan het licht dat er relatief zeer veel – bij tweederde van de ANBI’s ! - formele non-compliance plaatsheeft. Het gaat hierbij niet om fiscale aspecten, maar om statusvereisten waaraan niet voldaan wordt. Met name daar waar sprake is van een gelieerdheid tussen ANBI en ANBI-bestuurder of tussen ANBI-bestuurders onderling (binnen vermogensfondsen komt deze gelieerdheid vaker voor dan bij fondswervende organisaties). Ten minste 8% van de onderzoeken leidde tot directe intrekking van de ANBI-status.Fiscus oordeelt snoeihard
De Belastingdienst zelf is snoeihard in haar evaluatie van de praktische uitvoering van de giftenaftrek. De ambtnaren hebben van hun hart geen moordkuil gemaakt: ‘De giftenaftrek is een moeilijk te handhaven aftrekpost, waarbij fouten veel voorkomen en er door belastingplichtigen en facilitators actief wordt gefraudeerd. Bedoeld en onbedoeld geven belastingplichtigen vaak onjuiste bedragen op in de aangifte. Door de gebrekkige informatiepositie over de giftenaftrek is effectief toezicht houden op deze regeling lastig en daardoor zeer tijdrovend. Deze gebrekkige informatiepositie is het gevolg van het ontbreken van contra-informatie en de beperkte bruikbaarheid van de aangifte als informatiebron. Controle bij de belastingplichtige zelf is bewerkelijk, ziet vaak op relatief lage bedragen en is daarom ook inefficiënt. Hierbij vormen contante giften een extra complicatie. Tevens wordt geconcludeerd dat een deel van de populatie opzettelijk misbruik maakt van de giftenaftrek en dat het arbeidsintensief is om daarop te handhaven.’Reactie SBF op evaluaties
Supra-koepel Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie (SBF) ziet in de evaluaties vooral een bewijs van de stelling dat de giftenaftrek ‘relevant en van belang’ bijft. In een verklaring stelt SBF: ‘In een periode waarin burgerschap, participatie en omzien naar elkaar belangrijker zijn dan ooit is versterking van de giftenaftrek wenselijk. Het maatschappelijke belang van de giftenaftrek is dus groot. De giftenaftrek stimuleert en honoreert de grote inzet van vele betrokken burgers die willen bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Dit particulier initiatief moet blijvend worden gewaardeerd, gestimuleerd en beloond. Sinds 1952 hebben opeenvolgende kabinetten dit uitgangspunt onderschreven. Juist in een samenleving waarin de overheid burgers expliciet oproept bij te dragen aan het algemeen nut, moet de giftenaftrek worden gekoesterd.’Lichtpunten in Dialogic-rapport
SBF ziet vooral lichtpunten in het Dialogic-rapport: ‘In het rapport wordt de doeltreffendheid positief geëvalueerd: betrokkenen (ANBI’s, gevers, experts) zijn over het algemeen positief over de giftenaftrek. Stimulering van maatschappelijke betrokkenheid van gevers, ondersteuning van een terugtrekkende overheid en vergroting van het initiatief van ontvangers worden genoemd als positieve aspecten.’Vraagtekens bij doelmatigheid
SBF constateert dat de interne evaluaties waarschijnlijk meer voer voor discussie in de Tweede Kamer zal opleveren: ‘In de evaluatie van de uitvoerbaarheid van de giftenaftrek door het Ministerie van Financiën zelf, worden vraagtekens geplaatst bij de doelmatigheid. De uitvoerbaarheid zal daarom onderwerp van debat zijn. Kwesties rond uitvoerbaarheid moeten worden aangegrepen om deze regeling te versterken en toekomstbestendig te maken. SBF staat op het standpunt dat een gunstig fiscaal klimaat van cruciaal belang is voor maatschappelijke vrijgevigheid en onze samenleving als geheel.’♦Voor meer informatie kunt u de drie in dit artikel genoemde evaluaties, alsmede de kamerbrief van staatssecretaris Wiebes hieronder downloaden.
►Voor een samenvatting van de externe evaluatie giftenaftrek door onderzoeksbureau Dialogic: klik hier
►Voor een samenvatting van de evaluatie van de praktijk rondom ANBI’s en SBBI’s door het Ministerie van Financiën: klik hier
►Voor een samenvatting van de evaluatie van de uitvoering van de giftenaftrek door de Belastingdienst: klik hier
In de komende dagen zal De Dikke Blauwe de genoemde evaluaties en rapporten verder becommentariëren en duiden.
►Wilt u voortaan elke donderdagochtend het laatste nieuws, opinies en achtergronden over de wereld van doneren & sociaal investeren? Voor een geheel kosteloos abonnement op DDB Journaal: klik hier.
