nlHalf miljard euro
De aanbevelingen van Dialogic staan in een evaluatie van de giftenaftrek, waarvoor het Utrechtse bureau opdracht kreeg van staatssecretaris Wiebes van Financiën. De fiscale ondersteuning aan goede doelen bedraagt op dit moment ruim een half miljard euro per jaar. Die ondersteuning heeft vooral vorm gekregen door de giftenaftrek (circa €330 miljoen per jaar) en door de vrijstelling van de schenk- en erfbelasting (€211 miljoen per jaar).Overwegingen voor de toekomst
Staatssecretaris Wiebes liet zijn ambtenaren kijken naar de algehele praktijk rondom ANBI’s en SBBI’s en liet daarnaast de giftenaftrek separaat evalueren, zowel intern (door de Belastingdienst) als extern. Daartoe werd Dialogic opdracht gegeven te kijken naar doelgroepbereik, doeltreffendheid, doelmatigheid en overwegingen voor de toekomst.Onderzoeksmethoden
Dialogic komt tot zijn bevindingen na een econometrische analyse, een enquête onder belastingplichtige particulieren (ook de groep die géén gebruik maakt van de giftenaftrek), Interviews met stakeholders en experts, literatuuronderzoek en studie van jaarverslagen van ANBI’s.Samenvatting van het Dialogic-rapport in vier kernpunten:
1.Doelgroepbereik
Burgers geven per jaar circa €2 miljard direct aan goede doelen en circa €700 miljoen indirect via loterijen en nalatenschappen. Bedrijven geven circa €1,3 miljard per jaar. Ondanks het feit dat circa 80% van de burgers aan goede doelen geeft, gebruikt circa 9% van de burgers de giftenaftrek. Ongeveer 70% van de bedrijven geeft aan goede doelen, maar slechts 0,5% gebruikt de giftenaftrek.
De totale giftenaftrek bedroeg in de periode 2008-2014 jaarlijks gemiddeld €845 miljoen. Bedrijven namen circa €20 miljoen per jaar voor hun rekening, burgers de rest. Het jaarlijks budgettair beslag van de giftenaftrek bedroeg circa €330 miljoen bij burgers in de inkomstenbelasting (IB) en circa €5 miljoen bij bedrijven in de vennootschapsbelasting (Vpb). Burgers die de giftenaftrek gebruiken hebben gemiddeld een hogere leeftijd, een hoger inkomen en een hoger opleidingsniveau. Bij bedrijven zijn grote bedrijven oververtegenwoordigd.
In de periode 2008-2014 was circa 35% van de giftenaftrek aan periodieke giften toe te schrijven. Het aantal eenmalige giften door burgers aan cultuur is in de periode 2012-2014 (licht) gedaald van 104.000 naar 87.000. Het aantal periodieke giften door burgers aan cultuur is toegenomen van 15.000 naar 19.000. De opgevoerde giften aan cultuur zijn gedaald van €215 miljoen in 2012 naar €202 miljoen in 2014. Er zijn slechts acht steunstichtingen SBBI in de periode 2012-2016.
2.Doeltreffendheid
De giftenaftrek verhoogt de totale omvang van giften van belastingplichtigen binnen de inkomstenbelasting. Circa 40% van de IB-plichtige gebruikers van de giftenaftrek zegt daadwerkelijk meer te geven door deze regeling. De giftenaftrek heeft vooral een impact op burgers die structureel geven. Er is geen bewijs dat de giftenaftrek leidt tot een hoger totaal aan giften van bedrijven die Vpb-plichtig zijn. Daarmee is de giftenaftrek voor bedrijven waarschijnlijk niet doeltreffend.
Voor de verschillende onderdelen van de giftenaftrek geldt het volgende:
· Het is lastig om te bepalen of het onderscheid tussen de periodieke en eenmalige giftenaftrek ertoe leidt dat er meer wordt geschonken.
· De aanpassing van de giftenaftrek in de Vpb heeft zeer waarschijnlijk niet geleid tot een structurele verandering van het gebruik hiervan.
· De afschaffing van de notariële akte heeft ertoe geleid dat er meer gebruik gemaakt wordt van de periodieke schenking en dat het totale bedrag dat via periodieke schenkingen gegeven wordt, gestegen is.
· Steunstichtingen SBBI zijn zeer waarschijnlijk niet doeltreffend.
· De culturele multiplier heeft er wel toe geleid dat er meer geschonken wordt aan de culturele sector. Het heeft geen effect gehad op bedrijven, maar wel op burgers. Het effect is vooral aanwezig bij kleinere schenkingen. De culturele multiplier heeft eraan bijgedragen dat deze sector meer ondernemend is geworden.
3.Doelmatigheid
De giftenaftrek is budgettair niet doelmatig: het budgettaire beslag van de giftenaftrek ligt een ordegrootte twee tot drie hoger dan de mate waarin de giftenaftrek de giften verhoogt. Echter, de giftenaftrek kent een aantal indirecte opbrengsten waarvan de waarde lastig te kwantificeren is:
(1) Het stimuleert maatschappelijke betrokkenheid van gevers;
(2) het is een allocatiemechanisme voor publieke gelden;
(3) het kan de ontwikkeling van een terugtrekkende overheid ondersteunen;
(4) het kan het initiatief van ontvangers vergroten.
Voor de verschillende onderdelen van de giftenaftrek geldt het volgende:
· We kunnen niet bepalen of het onderscheid tussen periodieke en eenmalige giften doelmatig is omdat we niet zeker zijn of het onderscheid überhaupt doeltreffend is.
· De afschaffing van de notariële akte is doelmatig.
· De culturele multiplier is voor zowel burgers als bedrijven niet doelmatig. Daarbij is de multiplier minder doelmatig dan de giftenaftrek in generieke zin.
· De verruiming voor bedrijven is niet doeltreffend gebleken en is hiermee ook niet doelmatig. Steunstichtingen SBBI zijn geen doelmatige instrumenten.
De (1) uitvoeringskosten en de (2) administratieve lasten voor burgers, bedrijven en ANBI’s als gevolg van de giftenaftrek zijn waarschijnlijk relatief beperkt. Er zijn sterke aanwijzingen dat een deel van de giftenaftrek niet correct opgevoerd en toegekend is. Ten eerste is er €140 miljoen aan steunstichtingen SBBI opgevoerd terwijl er slechts acht (zeer kleine) steun-stichtingen waren. Ten tweede zagen we een spectaculaire daling van het aantal opgevoerde periodieke schenkingen in 2012; het jaar waarin in de IB-aangifte specifiek werd gevraagd naar notariële vastlegging.
4.Overwegingen voor de toekomst
Er zijn verschillende suggesties om de giftenaftrek te verbeteren. Deze liggen vooral op het gebied van inhoudelijke aanpassingen, uitvoering en communicatie. Over het algemeen zijn de betrokkenen (ANBI’s, gevers, experts) positief over de giftenaftrek ten opzichte van een alternatief instrumentarium. Grofweg zijn er drie alternatieven voor de giftenaftrek:
· Vervanging van de giftenaftrek door directe subsidie. De directe subsidie is waarschijnlijk doelmatiger dan de giftenaftrek, maar het heeft grote nadelen omdat het (1) de band tussen instellingen en gevers erodeert, (2) de blik van instellingen op de overheid gericht zal worden en (3) de allocatie van publieke schenkingen politiseert.
· Vervanging van de giftenaftrek door matching. Matching is mogelijk doelmatiger dan de giftenaftrek, maar heeft zich nog niet in de praktijk bewezen.
· Afschaffing van de giftenaftrek. Afschaffing van de giftenaftrek is niet doeltreffend aangezien de giften zullen dalen.
Eindafweging
Het is lastig te voorspellen in welke mate een beleidswijziging in dit dossier zal leiden tot ander geefgedrag. Gedrag van burgers met betrekking tot geven wordt ten opzichte van andere economische beslissingen relatief sterk gevoed door emotie. Eventuele beleidswijzigingen in de giftenaftrek kunnen ook impact hebben op het bredere filantropie-ecosysteem. (On)zekerheid over het voortbestaan van (elementen van) de regeling heeft een impact op de sector. Beleidscontinuïteit en -consistentie op lange termijn van de regeling heeft een grote waarde.
♦Voor meer informatie kunt u de in dit artikel genoemde evaluatie, alsmede de kamerbrief van staatssecretaris Wiebes hieronder downloaden.
►Voor een samenvatting van de evaluatie van de praktijk rondom ANBI’s en SBBI’s door het Ministerie van Financiën: klik hier
►Voor een samenvatting van de evaluatie van de uitvoering van de giftenaftrek door de Belastingdienst: klik hier
In de komende dagen zal De Dikke Blauwe de genoemde evaluaties en rapporten verder becommentariëren en duiden.
►Wilt u voortaan elke donderdagochtend het laatste nieuws, opinies en achtergronden over de wereld van doneren & sociaal investeren? Voor een geheel kosteloos abonnement op DDB Journaal: klik hier.
