‘De allerrijksten doen aan filantropie uit eigenbelang’

In haar column in De Volkskrant verwoordt Heleen Mees de verontwaardiging van velen over de fondsenwerving voor de opbouw van de door brand beschadigde Notre-Dame in Parijs. Het leek een opbiedgevecht door de rijksten van Frankrijk. En dat is volgens Mees illustratief voor een groter probleem. Minder dan 1 procent van de wereldbevolking bezit 48 procent van de rijkdom op aarde. Deze global elite wil wel geld aan goede doelen geven, maar dan het liefst aan goede doelen die hun ijdelheid strelen.
 
François-Henri Pinault, de op een na rijkste man van Frankrijk, zegde nog tijdens de brand 100 miljoen euro toe voor de wederopbouw, waarna de rijkste man van Frankrijk, Bernard Arnault, hem overtroefde hij Pinault met een gift van 200 miljoen euro. Beiden hebben hun fortuin verdiend in de wereld van de luxegoederen. Maar de megadonaties van Pinault en Arnault zijn volgens Mees illustratief voor een groter probleem: ‘Minder dan 1 procent van de wereldbevolking bezit 48 procent van de rijkdom op aarde. Deze global elite wil wel geld aan goede doelen geven, maar dan het liefst aan goede doelen die hun ijdelheid strelen. Het Museum of Modern Art (MoMA) in New York ontving dit jaar een donatie van 200 miljoen dollar van de Rockefeller Foundation en een donatie van 100 miljoen dollar van miljardair David Geffen. Het museum barst letterlijk van het geld.
Het is in de geest van Andrew Carnegie, de Amerikaanse industrieel uit de negentiende eeuw die met staal een vermogen vergaarde waar dat van Jeff Bezos bij verbleekt. Carnegie vond dat mensen zo agressief mogelijk naar rijkdom moeten streven en die rijkdom vervolgens teruggeven via filantropie. Maar volgens Anand Giridharadas, schrijver vanWinners Take All – The Elite Charade of Changing the World (2018), zijn de global elite de hedendaagse slavenhouders. Ze doen weliswaar aan filantropie maar op een manier die uiteindelijk hun eigen belangen bevordert en de status quo versterkt.’
 
Mees neemt als voorbeeld de Sackler familie: ‘Die hield een slordige 13 miljard dollar over aan de verkoop van onder meer Oxycontin, de pijnstiller die verantwoordelijk wordt gehouden voor de verslavingsepidemie die in de VS al 400 duizend slachtoffers heeft geëist. Maar de Sackler familie is een grote weldoener van kunstinstellingen. De naam prijkt onder meer op het Metropolitan Museum of Art, het Guggenheim Museum in New York en het Louvre. Binnen de elite werken donaties aan kunstinstellingen, anders dan hulp aan bijvoorbeeld kansarme jongeren, statusverhogend. In het geval van de Sackler familie is het regelrechte reputation laundering.’
 
‘Niet iedere rijkaard heeft zijn vermogen op even roofzuchtige wijze vergaard als de Sackler familie. Maar de meesten gebruiken wel agressieve belastingconstructies om zo min mogelijk belasting af te dragen. Bernard Arnault vroeg in 2012 zelfs het Belgisch staatsburgerschap aan uit protest tegen het plan van president François Hollande om het toptarief in de inkomstenbelasting te verhogen tot 75 procent (België wees het verzoek af). Je kunt het de gele hesjes die afgelopen weekend in Parijs aan het demonstreren waren dus niet kwalijk nemen dat ze niet onder de indruk zijn van de vrijgevigheid van Arnault.
Afgelopen januari werd computermagnaat Michael Dell in Davos gevraagd wat hij vond van de suggestie van het net aangetreden Amerikaanse congreslid Alexandra Ocasio Cortez om 70 procent belasting te heffen op inkomsten van meer dan 10 miljoen dollar per jaar. De vraag leidde tot buldergelach in de zaal. Michael Dell, die met 28 miljard dollar op de 39ste plaats staat in de Forbes-lijst met rijkste mensen, antwoordde dat hij en zijn vrouw een stichting hadden opgericht om aan goede doelen te geven: ‘Ik denk dat ik beter in staat ben om dat geld te besteden dan de overheid’.’ 
 
‘Maar wat de miljardairs niet kunnen is inkomens herverdelen. Dat kan alleen de staat door van mensen als Michael Dell, François-Henri Pinault en Bernard Arnault meer belasting te heffen en die in de vorm van belastingverlaging of betere voorzieningen terug te geven aan de lagere en middeninkomens. Dat zou de ijdele Michael Dell toch zelf ook moeten kunnen bedenken?’, aldus Mees.
 
Lees hier de volledige column in De Volkskrant.